Янка Купала - Поэмы

Каб мiлы мяне мой верна любiу

I галубiу у святлiцы, як шчасце.

Звiнела песня i злiвалась з музыкаю птушак, Бярозавыя на гасцiнцы плакалi прысады, Заводзiу всцер, б'ючысь аб асiнавы асушак... Я выган плотам гарадзiу, яна палола грады.

12. ЯБЛЫНI ЦВIТУЦЬ

Яблынi цвiтуць, так хораша цвiтуць, Як белым высыпаны пухам, Пчолкi на цвяткi па мед сабе лятуць, 3 вулля у вулей нясуцца духам.

Селi з ею мы пад яблыню удваiх На трауцы святачнай нядзеляй: Сонца разлiлося у променях сваiх, Лiсткi на яблынях зардзелi.

Вецер плыу лiсткамi, песцiу, калыхау, Галiнкамi трос, як крапiлам. Птушак жвавых шчэбет хвiлi не сцiхау, Кружыуся з белым кветак пылам.

Раем на зямлi выглядывау нам сад, Я у iм -- Адам, яна у iм -- Ева; У раi гэтым вецер быу нам бог i сват, Вяцьвямi шлюб давала дрэва.

Птушкi у мiльен струн вяселле гралi нам, Пасажнай маткай была пчолка, Сонца несла уцехi думкам i грудзям, Пасцелю слала нам вяселка.

Капау нам на вочы яблыневы цвет, На нас валiуся, як снег белы, Мыслi нашы беглi сiняй далi услед I свет сабой тулiлi цэлы.

Мiлая! О, колькi радасцi даеш Майму ты сэрцу маладому! Нават ты сама таго не спазнаеш, Якi ты скарб у маiм дому!

Мiлая, сагрэй мяне сваймi грудзьмi! К маiм грудзям прылiпнi шчыра; Богамi хай станем мы памiж людзьмi, Нябеснага князямi мiру!

13. НА СЕНАЖАЦI

Выйшлi з ей, дзе сенажатная краса Зiхцела, як вяселкi мнагацветны узор, Вострая яшчэ дзе не забразгала каса, Дзе у кветках луг iрдзеу, як неба уноч ад зор.

Выйшлi, як душы дзве злучаны навек Выходзяць, кiнуушы магiльную жарству, Светы аглядаць, якiя узводзiць чалавек... Прыйшлi мы й дзiвiмся такому хараству!

Краскамi усмiхаецца уся сенажаць, Гараць урочнiкi, румянкi i званкi, Жоутыя званцы зялены луг жауцяць, На кветку з кветкi шыбка скачуць матылькi.

Рэчка бурбалiць па каменнях мiж вольх, Вадзiца блiскатна лялее у бегацьбе, Сцiха штосьцi шэпча, шалясцiць трыснег, А сонца сочыць у вадзе само сябе.

Кветкi з ею рвем, вянок сабе пляце -Карону ясна-цвет з нявысненай красы; Хораша, да твару йдзе ен сiраце, А з-пад вянка плывуць па плечах валасы.

Шчасна так, абняушыся, у траве плывем, Купаюцца у кветках ногi да калень, Шчокi, грудзi нам гараць, гараць агнем, Iскрацца вочы, цела просiцца пад цень.

Сонца штораз больш у жылах кроу агнiць, Каленi штораз больш ласкоча нам трава, Блогасна аб сэрцы сэрца у жары снiць, Жаданнем забыцця п'янее галава.

Ногi падкасiлiся i мне, i ей, Злiлiся вусны з вуснамi самi сабой, Полымем прыпалi грудзi да грудзей, Змяшалiся мы з сонцам, з кветкамi, з травой.

14. КРАСА СВЕТУ

Вясна, вясна! О, колькi у табе шчасця! О, колькi радасцi прыносiш ты з сабой! Умееш ты у душы агонь раскласцi I грудзi распалiць агнiстай барацьбой.

Святлом свет цэлы залiла гарачым, Раскiнула з зяленасцi жывы шацер, На усiм зямлi абшары доугаспячым На сваiх кроснах выткала чароуны узор.

О, цешся з гэтага сама, вясна ты! Ужо славу блаславяць цяпер усе тваю -Зямля i неба, i вецер крылаты, I я красе тваей сваю дань аддаю.

Гэй, ажыло зямлi старое папялiшча! Зайгралi рэчкi, плечы выраунавау бор, Спрауляе птушак жвавы рой iгрышча I падлятае з радасцю чуць не да зор.

I думка увысь ляцiць на вольных крыллях, Як бы самому богу мела расказаць Аб тых нягаданага свята хвiлях, Якiм вясна яе умела счараваць.

Ляцi, iмчыся, думка, вышай, далей, Як вокам стрэлiць можна у блакiтну даль! Схапi стуль песню з перуновай сталi I прынясi мне волю сiльную, як сталь!

Я песняй мiлую сваю праслаулю Памiж народамi сваiх, чужых зямель, Каб не загiнула, як кветка, у бяспраую,-Жыла й тады, як ляжа у вечную пасцель.

А воля мне жалезная патрэбна За крыуды маей мiлай помстай заплацiць, Што гаравала так яна бясхлебна, Што ланцугамi мусiла шмат лет званiць.

1913

* КУРГАН *

Памiж пустак, балот беларускай зямлi, На узбярэжжы ракi шумнацечнай. Дрэмле памятка дзен, што у нябыт уцяклi, Удзiрванелы курган векавечны.

Дуб галле распусцiу каранасты над iм. Сухазелле у грудзi упiлося; Вецер стогне над iм уздыханнем глухiм,-Аб мiнуушчыне у жальбах галосе.

На купалле там птушка садзiцца, пяе, У пiлiпауку воук нема вые; Сонца днем распускае там косы свае, Ночкай зоры глядзяць залатыя.

Хмары неба усцiлалi мо тысячу раз, Перуны бiлi з краю да краю,-?н стаiць -- гэта памяць людская, паказ... Толькi гутарка ходзiць такая.

II

На гары на крутой, на абвiтай ракой, Лет назад таму сотня цi болей, Белы хорам стаяу, недаступнай сцяной Грозна, думна глядзеу на прыволле.

У нагах у яго рассцiлауся абшар Хвоек гонкiх i паханi чорнай, Сонных весак шары, хат амшалых, як мар, Хат з сям'ей душ падданых, пакорных.

Князь у хораме жыу, слауны свету усяму, Недаступны i грозны, як хорам; Хто хацеу, не хацеу - бiу наклоны яму, Спуску, ласкi не знау непакорам.

Зневажау, катавау ен з дружынай сваей; Стражы князевы -- у полi i дома, Толькi модлы раслi небу у сэрцах людзей, I пракляцце расло пакрыема.

III

Раз бяседа вялiкая у князя была: На пасад дачку княжну садзiлi: За сталом вiн заморскiх крынiца цякла, Бегла музыка укруг на паумiлi.

На вяселле-разгул наплыло, як на сход, Госцi знатных зусюль, за паусвету, Гэткай гучнай бяседы не номнiу народ, Гэткiх скарбау, брыльянтау, саетау!..

Дзень, другi ужо грымела у князя гульня, I музыкi, i чаркi звiнелi; Выдумлялi забау новых кожнага дня; Што хацелi -- усяго госцi мелi.

Ажно трэцяга дня князь прыдумау адну Для дружыны пацеху-забаву: Загадау ен пазваць гусляра-старыну, Гусляра з яго ведамай славай.

IV

Акалiчны народ гуслi знау гусляра; Песня-дума за сэрца хапала; Вакол гэтай думы дудара-званара Казак дзiуных злажылась нямала.

Кажуць, толькi як выйдзе i ударыць як ен Па струнах з неадступнаю песняй,-Сон злятае з павек, болю цiшыцца стогн, Не шумяць ясакары, чарэснi;

Пушча-лес не шумiць, белка, лось не бяжыць, Салавей-птушка у той час сцiхае; Памiж вольхау рака, як штодзень, не бурлiць, Паплаукi рыба-плотка хавае.

Прытаiцца да моху русалка, лясун, Каня вечнага "пiць" не заводзiць: Пад звон-песню жывучых гусляравых струн Для усiх папараць-кветка узыходзiць.

V

Прывяла гусляра з яго нiуных сялiб Дворня князева у хорам багаты: Пасадзiла на ганку, мiж кленау i лiп. На цагляным парозе магната.

Невыдумная свiтка -- убор на плячах, Барада, як снег белы -- такая, Незвычайны агонь у задумных вачах, На каленях ляглi гуслi-баi.

Водзiць пальцам худым па сталевых струнах, К песнi-музыцы ладзiцца, строе; Водклiк б'ецца ад струн па сцюдзеных сцянах, Замiраючы у сховах пакояу.

Вось настроiу, навеу тон у струнах як след, Не зiрнуушы на гулi нi разу, I сядзiць гэты сумны, як лунь, белы дзед, I чакае ад князя прыказу.

VI

-- Што ж маучыш ты, гусляр, нiу, лясоу песнябай, Славай хат маiх подданых слауны?! Нам сягоння зайграй, нам сваiх песень дай,-Князь умее плацiць незвычайна!

Запяеш па душы, дасi уцехi гасцям -Поуны гуслi насыплю дукатау; Не пад мысль песня будзе каму-небудзь нам -Канапляную возьмеш заплату;

Знаеш славу маю, знаеш сiлу маю... -- Многа знаю i чуу аб табе я,-I я сам, як i ты, так табе запяю... -- Ну, пара пачынаць, дабрадзею! -

Гэтак слухае, выслухау князя гусляр, Заiскрылiся вочы сiвыя, Патануу у скляпеннях адзiн, другi удар, I заплакалi струны жывыя.

VII

"Гэй ты, князь! Гэй, праслауны на цэлы бел свет, Не такую задумау ты думу,-Не дае гуслярам сказу золата цвет, Белых хорамау п'яныя шумы.

Скурганiу бы душу чырванцом тваiм я; Гуслям, княжа, не пiшуць законау: Небу справу здае сэрца, думка мая, Сонцу, зорам, арлам толькi роуна.

Бачыш, княжа, загоны, лясы, сенажаць,-Iм пакорны я толькi з гуслямi, Сiлен, княжа, караць, галаву сiлен зняць,-Не скуеш толькi дум ланцугамi.

Славен, грозен i ты, i твой хорам-астрог, Б'е ад сцен-цэгел ледам зiмовым; Сэрца маеш, як гэты цагляны парог, I душу -- як скляпоу гэтых сховы.

VIII

Глянь ты, слауны уладар, па палеткi свае: Сарачнi там сох бачыш, як блудзе; А цi чуу ты, аб чым там араты пяе, Дзс i як жывуць гэтыя людзi?

Глянь у лехi свае, у падзямеллi глянь, князь, Што настроiу пад хорамам гэтым: Браццi корчацца там, табой кiнуты у гразь, Чэрвi точаць жывых iх, раздзетых.

Ты усе золатам хочаш прыцьмiць, загацiць... Цi ж прыгледзеуся, хорамны княжа? Кроу на золаце гэтым людская блiшчыць, Кроу, якой i твая моц не змажа.

Ты брыльянтамi усыпау атласы i шоук -Гэта цертая сталь ад кайданау, Гэта вiсельнi петляу развiты шнурок, Гэта, княжа, твае саматканы.

IX

Стол ты уставiу ядой, косцей шмат пад сталом,-Гэта косцi бядноты рабочай; Пацяшаешся белым, чырвоным вiном,-Гэта слезы нядолi сiрочай.

Хорам выстраiу ты, твайму воку так мiл, Адшлiфованы цэгла i камень,-Гэта -- памяткi-плiты з няучасных магiл, Гэта -- сэрцау скамененых пламень.

Люба чуцi табе скочнай музыкi звон: Ты, дружына п'яце асалоду,-А цi услухауся ты, як плыве з яе стогн, Стогн пракляцця табе, твайму роду?!

Ты збялеу, ты дрыжыш, слауны княжа-уладар! Госцi хмурны, а дворня знямела... Ну, што, княжа? пара даць за песню мне дар! Выбачай, калi спеу мо няумела".

Х

Князь стаiць, князь маучыць, жуда, помста б'е з воч; Гулi зглухлi: нi жартау, нi смехау... Думау князь, выдумляу, грымнуу шабляй наузбоч, Толькi з лескатам выбегла рэха.