Два апошнiя вечары Булановiч праводзiў у сваёй кватэры на адзiноце.
Ён сеў за пiсьмовы стол, уключыў настольную лямпу i пачаў пiсаць. Хутка, прапускаючы лiтары ў словах, ня ставячы кропак i косак....
Суд наблiжаўся да разьвязкi. Праз якiх пяць хвiлiнаў усё мусiла скончыцца. Судовая заля нагадвала паверхню става, па якой пераднавальнiчны ветрык ганяе рабiзну. Прысутныя проста чакалi. Усе меркаваньнi i прадказаньнi даўно шматкроць абгавораны. Людзi былi гатовыя да ўсяго i, здавалася, калi б сам Зэўс пакараў гэтага падшыванца, як некалi Тантала, што ўявiў сябе богам, дык нiхто б не зьдзiвiўся.
Аднак далейшыя падзеi пачалi разгортвацца нечакана для ўсiх. Нават для падсуднага.
Валадар у атачэньнi сьвiты рашучым крокам увайшоў у судовую залю. Воi, што суправаджалi свайго гаспадара, засталiся ля ўваходу. Валадар адзiн прайшоў спамiж скамянелых грамадзянаў, якiя таропка паўскоквалi з лаваў пры ягоным урачыстым наблiжэньнi i замерлi, нiбы ўдзельнiкi дзiцячай гульнi "ў чараўнiка". Ганаровы госьць абмiнуў усiх i прыпынiўся насупраць сына. Валадар сапраўды нагадваў чараўнiка: урачыста апрануты, загорнуты ў крамяны блiскучы чырвоны плашч, якi хаваў затлусьцелыя абрысы цела, таямнiчы, з тэатральна замаруджанымi рухамi, з халодным, адсутным выразам на твары.
Бацька хвiлiну глядзеў у сынавы вочы. Сын, якi да гэтага працягваў сядзець, нетаропка ўзьняўся на ногi, але не выструнiўся як усе, а стаў расслаблена, самавiта, усiм сваiм вiдам як бы тлумачачы прычыну вiзыту высокага госьця.
Як толькi сын узьняўся, валадар павярнуўся да залi i голасна вымавiў: "Dicere jus!"* Рэха суворага голасу паволi абляцела ўсе закуточкi залi - i зноў усталявалася мёртвая цiша.
* Вяршыць суд! (Лац.)
Валадар чакаў. Прысуду? Апраўданьня? Каб гэтае ведалi судзьдзi! Чаго ён чакае? ЧАГО?!
Валадар на нешта спадзяваўся. На водгук, рух, слова, знак? Ён марудзiў.
Кроў ударыла ў ягоны напружаны твар. Ён другi раз выгукнуў: "Fiat justitia, pereat mundus!"* Яшчэ гучней, яшчэ сталёвей.
* Няхай загiне сьвет, але адбудзецца правасудзьдзе! (Лац.)
I адразу воi - нават рэха не суцiшылася мiж скляпеньняў - узьнялi адмысловыя кароткiя мячы ў паветра i мэханiчна, як спрацаваныя сяляне за звыклаю працай, пачалi секчы людзей. Усiх без разбору. УСIХ.
Усчаўся страшэнны вэрхал. Кроў вадалiвамi пырскала ва ўсе бакi.
I толькi дзве постацi стаялi незварушна. Бацька i сын. Бацька адсутным тварам назiраў за пабоiшчам - нiводны мускул валявога твару ня выдаваў душэўны стан валадара. Сына ж трэсла лiхаманка. Дрыжачыя ногi падкошвалiся, твар пабялеў, здавалася, вось-вось яго званiтуе.
На чырвоным блiскучым плашчы валадара, якiм ён ахайна захiнуўся, чужая кроў была амаль не заўважная. Затое сына яна залiвала з ног да галавы. Ён затуляў рукою твар, але гэта не дапамагала - кроў лiлася на вопратку, на валасы, за каўнер.
Праз якiх пяць хвiлiнаў усё было скончана. I зноў усталявалася мёртвая цiшыня. Нават не было чутно стогнаў параненых. Разгарачаныя воi, як па знаку чараўнiка, вобмiрг застылi ў незвычайных паставах.
Валадар, нiбы прафэсыйны актор, што звыкла чакаў канца апошнiх апладысмэнтаў, замiнаючых маналёгу, зноў голасна прамовiў: "In confidentem nullae sunt partes judicis!"* Затым iмклiвымi рухамi ён выхапiў з похваў меч i па самыя тронкi ўсадзiў блiскучае, аздобленае мудрагелiстымi карункамi, халоднае лязо ў жывот сына.
* Калi абвiнавачаны прызнаўся, судзьдзя не патрэбны! (Лац.)
Падсудны, якi i да гэта ледзь стаяў на нагах, як сноп павалiўся на лiпкую, чырвоную падлогу.
Валадар выпрастаўся, зноў павярнуўся да залi i цiха, бадай для сябе, сказаў заключныя словы гэтага крывавага спэктаклю: "Justitia in suo cuique tribuendo cernitur!"*
* Правасудзьдзе патрэбна разглядаць як сплочваньне кожнаму свайго. (Лац.)
