Долу бег, пераскокваючы праз тры прыступкi, i ўсё ж, вылятаючы з пад'езда, наляцеў на хахлушку зь 10-й кватэры. На шыi ў суседкi вiсела нiзка зашчэпак, а да правага клуба была прыцiснута алюмiнiевая мяднiца.
- Добройi раныцi! Доброго вам здоров'iчка! прасьпявала хахлушка, i Макару пачулася ў тых словах злая гiронiя.
- Добрага... - буркнуў ён, не ўздымаючы вачэй, выйшаў на падворак, а заўважыўшы на вяроўцы хахлушкавы трусы з жоўтай мецiнай, скрывiўся i сплюнуў пад ногi салодкую сьлiну.
Мястэчка Азярышча - што б там нi казалi - ня самае страшнае месца ў сьвеце. Зялёнае, суцiшнае, аднапавярховае, з гусiнымi чародамi на ўскраiне i з цыкляпiчнай ленiнскай галавой у цэнтры, яно магло б улагодзiць якога-небудзь адстаўнiка ў дачны сэзон, але нiяк не Макара, якi дагэтуль пяць гадоў пражыў у сталiцы i душа якога прыкiпела да людзкой мiтусьнi, шкла, бэтону, начнога нэону, павiльёну "Ясень", дзе давалi сьвежае пiва, ды iншай урбанiстыкi.
На апошнiм курсе ВПШ яму паабяцалi былi месца ў адной са сталiчных газэт, ён нават хадзiў у рэдакцыю i напiсаў пару артыкулаў пад рубрыкай "Правафлянговыя", але ў апошнi момант месца тое занялi, а яму, уручыўшы дыплём, загадалi ехаць у гарпасёлак Азярышча й ачолiць там раённую газэту.
Зьяжджаць са сталiцы на край сьвету не хацелася. Тры днi Макар абмываў "корачкi", на пытаньнi сяброў - куды яго пасылаюць - адказваў кароткiм мацюгом, а на чацьверты дзень, завiтаўшы ад ранку ў павiльён "Ясень", паведамiў сабутэльнiку - Лёньку Холаду - пра сваё разьмеркаваньне.
Лёнька, вiцебскi малец, якi таксама вучыўся ў партшколе, адразу ж пасуравеў з твару, выпiў нагбом кухаль пiва i, паклаўшы на Макаравы плячук сваю пудовую руку, выдаў фразу, ад якой Макару стала моташна й гарачыя голкi кальнулi пахвiну: - Гiблае месца.
Сябрук спаражнiў без перадыху яшчэ адзiн кухаль i распавёў вусьцiшную гiсторыю пра рэдактара азярышчанскай газэты Несьцяронка.
Несьцяронак гэты, па словах сябра, пiў горкую да поўнага ачмурэньня: спаў пасярод вулiцы, з моста куляўся, а аднаго разу, схапiўшы калун, бегаў вакол хаты, намагаючыся забiць сваю жонку, з якой быў у разводзе. Паколькi журналiсты наогул народ пiтушчы, а рэдактар да таго ж меў заслугi перад радзiмаю - у вайну завiхаўся ў СМЕРШу, дык раённае начальства глядзела на ўсе гэтыя выбрыкi скрозь пальцы. I вось, калi да пэнсii Несьцяронку заставалася нейкiх паўгода, у Азярышчанскi райкам прыслалi Галiну Спартакаўну Пiдуту.
Згадаўшы пра Пiдуту, сябра пасуравеў яшчэ болей, здушыў у бляшанцы папяросу, хрыплым голасам запытаў:
- Ня чуў пра такую?
Макар страсянуў галавой, а Лёнька, пасьля паўзы, прамовiў:
- Яе ў нас усе ведаюць. Страшная баба. Прышыбееў у спаднiцы.
Сябра дапiў пiва, выцер рукавом пузырыстую пену з вуснаў.
- Як толькi ў якiм раёне хлопцы запiваюць, абкам туды Пiдуту шле, трэцiм сакратаром. Яна там i лютуе. У Азярышчы адразу ж два павiльёны зачынiла - на базары i ля аўтастанцыi. Дырэктару прамкамбiната за п'янку страгача ўляпiла, а потым за Несьцяронка ўзялася. Па пяць разоў на днi ў рэдакцыю заходзiла, з вобласьцi брыгаду сацыёлягаў выклiкала - дасьледаваць работу рэдактара. Карацей, увесь плех небараку пераела. Аднойчы прыйшла ў рэдакцыю - Несьцяронак якраз на гарышчы быў, у яго там у бутлях яблычнае вiно дасьпявала, - падышла да лазу i гукае: "Таварыш рэдактар, што вы там робiце?" Ну, а Несьцяронак ужо глынуў з бутлi, душа рвалася на волю, ён i вырашыў... пажартаваць. Раней у рэдакцыйным будынку бязногi iвалiд жыў, пасьля яго на гарышчы два старых пратэзы засталiся. Ну i пажартаваў: зьняў штаны, упiхнуў у калашыньне пратэзы, загарлаў нема: "Бывай, Радзiма!" - i апусьцiў штаны ў лаз. Нiбыта ён засiлiўся. Пiдута, як толькi штаны пабачыла, адразу самлела: iнсульт, заварот кiшак i штосьцi там па жаночай лiнii. Несьцяронак глянуў долу i, як быў у трусах, так i скацiўся па драбiнах. Пачаў штучнае дыханьне рабiць - рот у рот. Тут прыбiральшчыца прыбегла - загаласiла на ўсё Азярышча. Падумала, што рэдактар трэцяга сакратара гвалтуе. Карацей, схапiў Несьцяронак Галiну Спартакаўну за голыя лыткi, гукнуў свайго намесьнiка, i ўдвох паперлi самлелую бабу ў больнiцу.
Ну, ведама, людзi сабралiся - нават прадаўшчыцы з суседняй крамы прыбеглi. Убачылi Несьцяронка ў трусах i вырашылi, што трэцi сакратар пад iм самлела.
На наступны дзень розных камсiсiй панаяжджала, крымiнальную справу завялi, але неўзабаве ўсё ацiхла. Пiдута ў больнiцы паўгода качалася, потым у санаторыi адпачывала, але так дарэшты i не ачуняла. Цяпер у Азярышчы таварыствам аховы помнiкаў кiруе.
- А Несьцяронак? - дрогкiм голасам запытаў Макар.
- На поўнач зьехаў, да роднага брата. Брат ягоны ў Надыме працуе.
Хвiлiну сябры палiлi, засяроджана паглядаючы на пустыя кухлi, пасьля чаго Лёнька Холад iкнуў i бадзёра паведамiў:
- Не сумуй, у мяне ў тых мясьцiнах стрыечны брат жыве - ён мне пра ўсё гэта i распавёў. Мiшкам завуць. Прозьвiшча Мандрык. Калi што - дапаможа.
Уражаны аповедам, Макар запiсаў рэквiзыты Лёнькавага брата ў нататнiк i ўспомнiў пра iх толькi празь месяц, калi прыехаў у Азярышча.
Дзень той запомнiўся да драбностак.
На дварэ быў верасень, i першы жаўталiст, узьвiхураны цягнiком, цiха ападаў долу. Скочыўшы з вагоннай прыступкi, Макар схапiў адзiн лiсьцiк, сьцiснуў зубамi чаранок i пасьмiхнуўся нязыркаму сонцу, што прабiвалася скрозь вецьце высокiх бяроз. Ён паблукаў па прыстанцыйным базарчыку, на якiм пяцёра скурчаных бабуль прадавалi грыбы абабкi й недасьпелыя брусьнiцы, прайшоўся па галоўнай азярышчанскай вулiцы, пазначыўшы свае новыя, яшчэ не разношаныя туфлi попельна-шэрым пылам, пастаяў, як той вiцязь перад Галавою, ля помнiка правадыру i, спытаўшы п'янаватага дзядзьку, дзе месьцiцца рэдакцыя, падаўся ў той бок, куды кiўнуў, мацюкнуўшыся, азярышчук.
Рэдакцыйны будынак - прысадзiсты, урослы ў зямлю, - нiчым ня розьнiўся ад вясковай хаты, адно што пад вокнамi не буялi флёксы, а на пазадзьдзе адсутнiчаў хляўчук. Керхануўшы дзеля салiднасьцi, Макар увайшоў у вохкi прыцемак, пашукаў вачыма прастакутнiк лаза на столi i, не без хваляваньня, падышоў да абабiтых дэрмацiнам дзьвярэй.
У маленькiм, упрыгожаным выцьвiлымi плякатамi габiнэце, сядзеў сярэдняга веку мужчына ў швэдры i, мылячы вуснамi, штосьцi размашыста пiсаў на абрыўку паперы.
Мужчына, не перарываючы пiсанiны, скасiў пукатае вока, запытальна таргануў падбародзьдзем, а ўбачыўшы валiзу, ускочыў з крэсла.
- Хамiцкi, Сазон Пятровiч, - адрэкамэндаваўся гаспадар габiнэту, працягнуўшы хударлявую руку. - Даўно вас чакаем. Ужо i ў абкам тэлефанавалi. Ад працы ж проста захлынаемся. Вось, пiшу, - вiнавата пацёр далонi Хамiцкi, справаздачу з партсходу на прамкамбiнаце. Цiкавы атрымаўся сход. Было некалькi прынцыповых выступленьняў.
"П'е, - падумаў Макар, увабраўшы носам цяжкое, прыпраўленае пiўнымi парамi i пахам мышынага гаўна паветра.
Сазон Пятровiч яшчэ добрых паўгадзiны апавядаў аб складанасьцях журналiсцкай працы, казаў пра тое, што яму, адказнаму сакратару, даводзiцца выконваць рэдактарскiя абавязкi - хадзiць на партсходы i нарады, пiсаць справаздачы ды розныя афiцыйныя матэрыялы, а калi, суняўшыся на хвiлю, спытаў, цi не схадзiць iм у мясцовы рэстаран паабедаць, Макар засьцерагальна кашлянуў i, пасунуўшы блiжэй да сьцяны валiзу, паведамiў:
- Я ў райкам. Хутка буду.
"Разьвiнцiўся без начальства... Сядзiць у габiнэце i пляшка пад сталом, -падумаў Макар грукнуўшы дзьвярыма. - Я гэтаму Хамiцкаму рогi пазьбiваю. Забудзе - у якiм баку гарэлачная крама".
Апанаваны думкамi аб мацаваньнi працоўнай дысцыплiны, ён дабрыў да райкама - навюткай чатырохпавярховай будынiны - i, узьбiраючыся на высокi ганак, вырашыў на першым жа паседжаньнi бюро райкама ўзьняць пытаньне аб пераводзе рэдакцыi ў больш прыстойныя апартамэнты.
Паблукаўшы па пустых калiдорах, ён знайшоў, нарэшце, сэктар улiку, адчынiў дзьверы i нечакана аслупянеў, забыўшыся i на Хамiцкага, i на працоўную дысцыплiну, i на новыя апартамэнты. За перагародкай, якая падзяляла габiнэт на дзьве паловы, стаяла жанчына i, паставiўшы на крэсла зграбную нагу, падцягвала белую панчоху. Ён угледзеў мацiцовае, не прыхаванае капронам сьцягно, адчуў падатлiвасьць маладога жаночага цела, i душа ягоная, а разам зь ёю i нiжняя скiвiца суладна затрымцелi.
Iншая кабета ў такой сытуацыi схамянулася б, таропка абцягнула спаднiцу, а гэтая, убачыўшы наведнiка, задуменна палашчыла калена, уздыхнула i толькi тады падышла да перагародкi.
Дрогкай рукой ён перадаў дакумэнты, разоў дваццаць перапiсаў заяву з просьбаю паставiць яго на ўлiк, а выкулiўшыся з габiнэту, столькi ж разоў перачытаў па складах прозьвiшча загадчыцы на цьмянай шыльдзе.
- Да-ну-та Ста-нiс-ла-ваў-на Франц-ка-вяк.
Ну, а першае, што ён убачыў, вярнуўшыся ў габiнэт адказнага сакратара, былi пляшка гарэлкi i дзьве бляшанкi кiлек у тамаце.
- Абмыць жа трэба... - лiсьлiва прамовiў адказны сакратар, прыхоўваючы за сьпiнаю мiтусьлiвыя рукi.
Думкi блыталiся ў галаве; ён не адразу ўцямiў - што трэба абмываць, i толькi праз хвiлiну, суняўшы хваляваньне, загадна махнуў рукой:
