- Хадзем, сусед, - тузануў за руку Вiктара Зенiча сталяр, - вельмi ж я сягоння натузаўся за дзень у майстэрнi, дык спаць пара iсцi, можа жонка ўжо слёзы выплакала, калi больш там якiх прычын не знайшлося.
Вiктар Зенiч выйшаў з сталяром, пакiнуўшы з сабою напружаны настрой публiкi ў клубе.
- То чаго гэта ваша жонка кожны дзень плача? - запытаў ён у сталяра, адчуваючы да яго нешта блiзкае.
Хацелася ляпнуць яму па плячы ды загаварыць аб чым-небудзь блiзкiм, вядомым iм абодвум.
- Чаго плача? А чаму б ёй не паплакаць, калi ёй гэтак хочацца. От плача, ну i няхай плача сабе паволi. Ёй у гэтых слязах асалода, дык от i добра, што хоць ёсць ёй чым пацешыцца... Вунь там, за вашай сцяной, таксама дзяўчына плача, дык у тае асалоды ў гэтым няма, а пакута. Вось яе шкода.
"Вось жыццё, - ужо спакойна плылi думкi, - плыве i шумiць па зямлi. Чуцён i вiдзён на вулiцы i ўсюды сталяр з сваёю вечнай вясёласцю. I ўсё здаецца ружовым, слаўным, а за сцяною, у нары, тое самае - цёмным".
I хацелася выявiць перад усiм тым, што ёсць, што вось адчуваецца яно, гэтае жыццё, адно ўмiрае, другое расце, а зямля, што трымае ўсё на сабе, iмчыцца пад сонцам...
Зноў было цiха i змрочна ў пакоi, зноў чуць вiдна была вулiца, а за ёю шырокi пляц з цёмнымi ўжо абрысамi дрэў. Ужо не грала музыка, i рэдкiя зыкi дзерава недзе за акном не парушалi цiшы. Ужо плыла ноч, ахватвала зямлю чарнатою, звала ў сябе яе. Застылi ў нерухомасцi дрэвы напроцi акна, i здавалася, што там вельмi ж прытульна i добра. Ужо чулiся здалёк з электрычнае станцыi шырокiя зыкi паравiка, ды яшчэ некi стук, дробны i тупы, iмчаўся аднекуль. Але не парушалi гэтыя зыкi цiшы i не мяшалi думкам. А яны плылi ўсё i плылi. Плылi, як шырокая рэчка ў цiхiя днi - бо быў дзень тады без буры ў душы. Плысцi яны будуць так аж да самай гэтай буры, пакуль не давядзецца iм зрабiцца вострымi...
I толькi як пачаў узнiмацца вецер, парушыў ён цiшыню. Плыў ён недзе з далёкiх, неабсяжных далей зямлi i веяў дзiкаю воляй. Пачынаў блытацца за вугламi камянiц. Пры цьмяным свеце лiхтароў вiдно было, як музыканты на бульвары пачалi настаўляць каўняры. I можа гэта ад таго, што ўсё пачало варушыцца, зноў захацелася Вiктару Зенiчу iсцi на вулiцу цi куды-небудзь iначай, абы iсцi. Цягнула да музыкантаў, туды, дзе пабольш людзей i зыкаў.
I зусiм ужо прайшоў цiхi настрой. Была ўжо вясёласць ад можа i несвядомага пачуцця, што вось ты сярод людзей, а вакол цябе iмчыцца жыццё. Што многа будзе чаго бачыцца i чуцца на зямлi, многа будзе дзён пражыта i гэтакiх вечароў, многа будзе зроблена нечага вялiкага, што заўсёды, да канца жыцця, стаiць перад табою, i нiколi не зробiцца так, каб быў яму ўжо абсалютны канец...
Вецер плыве, i музыка грае. Яскрава гараць агнi над горадам. Плывуць з ветрам з поля цiхiя песнi, ходзяць над зямлёй хмары, i iмкнецца жыццё на зямлi. Гавораць людзi, носяць радасць i смутак, смяюцца i плачуць. Б'ецца з пустаты глыбiня, з-пад смутку - радасць.
Жыццё ты маё шырокае без краёў, глыбiня мая бяздонная!..
Вiктар Зенiч уздзеў палiто, наставiў каўнер i выйшаў на вулiцу. Лiхтары слаба разганялi змрок, нёс вецер аднекуль лiсты i шумеў i шумеў. Нехта iшоў па тратуары, кiваючыся ў бакi - можа з пiўной хто да дому дабiраўся. У кватэры Баляслава Гельца было цёмна i цiха. Мусiць, пайшла некуды Антанiна або сядзiць адна, лёгшы галавою на сваё пiянiна. Вокны сталяра свяцiлiся. Чуцён быў ужо бесклапотны рогат сытай сталярыхi, адкiнуўшай на ноч усе свае трагiзмы. Недзе плакалi дзецi, на бульвары нехта смяяўся, iшоў з лапаткаю з магiлак стораж i даў "добры вечар" Вiктару Зенiчу. А пасля некуды памчаўся аўтамабiль, i зноў чуваць сталi радасныя песнi з клуба. I колькi было тут i пустаты, i глыбiнi на гэтым маленькiм кавалку зямлi!
Вiктар Зенiч паволi пайшоў у бок бульвара. Там пад высокiм лiхтаром стаяў высокi капельмайстар i ўсё махаў рукамi, забыўшы ўсё, апрача зыкаў. А зыкi вялiкiя разбягалiся па свеце.
Вiктар Зенiч зайшоў далёка ў забульварныя вулiцы, там ужо чутны былi крыкi паравiкоў, шум нейкiх машын, што мяшаўся з прарэзлiвым ужо свiстам асенняга ветру. Гэтая шырокая сiмфонiя гучала то моцна, то зусiм цiха.
I як ападала яна нiзка, мацней беглi ў свет вялiкiя зыкi. I гаварылi яны аб вялiкасцi, аб радасцi i смутку, аб бязмернай глыбiнi жыцця.
1925
Каментары
Друкуецца па зборнiку "Пачуццi" /Менск, БДВ, 1926/. Упершыню апублiкавана ў часопiсе "Маладняк", 1926, № 10. Датуецца 14-15 кастрычнiка 1925 года.
