Зялёная рака, весялосць, пакатыя берагi, парослыя лазою, блакiтныя блiскавiцы каля зварачных апаратаў; натрэнiраваныя мужчыны, натрэнiраваныя жанчыны з сур'ёзнымi тварамi, паклаўшы на плечы гольфавыя кii, хадзiлi па бездакорным мурагу ўслед за мячыкамi - васемнаццаць ямак; з гародчыкаў падымаўся дым; лiсцё бабоўнiку, гарозу, старыя слупкi плота ператваралiся ў дым, на небе ён маляваў вясёлыя завiткi, што былi падобныя да эльфаў у мадэрнавым стылi, па-барокаваму скручвалiся, а потым у надвячоркавым небе рвалiся, робячыся знявечанымi фiгурамi - пакуль верхавы вецер не раздзiраў iх на шматкi i не зганяў iх да самага далягляду; дзецi, што гойсалi на самакатах, перакульвалiся на пасыпаных грубым жвiрам паркавых сцежках, разбiвалi сабе да крывi локцi ды каленкi i паказвалi напалоханым матулям свае драпiны i раны, прымушаючы матуляў даваць абяцаннi купiць лiманаду, купiць марожанага; парачкi закаханых, што трымалiся за рукi, цягнула да набярэжных хмызоў, дзе даўно ўжо знiклi сляды паводкi: чарацiны, коркi, бутэлькi i гуталiнавыя бляшанкi; шкiперы сыходзiлi па хiсткiх трапах на бераг, у жанчын у руках былi гаспадарчыя торбы, а ў вачах - упэўненасць; бялiзна лапатала над вышараванымi баржамi ад вячэрняга вятрыскi; зялёныя нагавiцы, чырвоныя блузкi, асляпляльна-белыя прасцiрадлы па-над густою чарнатой свежай смалы, што блiшчала, нiбы японскi лак; кавалкi моста раз-пораз вынырвалi з вады, пакрытыя глеем i багавiннем; за ўсiм гэтым была вiдаць шэрая зграбная постаць Святога Севярына, а ў кавярнi "Бэльвю" стомленая кельнерка, вымавiўшы: "Пiрожных з крэмам болей няма", - абцерла пот з грубаватага твару i пачала мацаць у скураной сумцы, шукаючы дробных грошай.
- ...Ёсць толькi яшчэ пясочныя... не, марожанага таксама болей няма.
Ёзэф выставiў далонь па дробныя грошы, засунуў манеткi ў кiшэню штаноў, а купюру - у верхнюю кiшэню кашулi; потым ён павярнуўся да Марыяны i расстаўленымi пальцамi правёў па яе цёмных валасах, каб скiнуць з iх рэшткi чарацiнак, пасля гэтага абтрос пясок з яе зялёнага швэдара.
- Ты ж гэтак радаваўся сённяшняй урачыстасцi, - сказала яна, - што такое здарылася?
- Нiчога не здарылася, - адказаў ён.
- Я ж адчуваю: штосьцi змянiлася!
- Змянiлася.
- I ты не хочаш мне пра гэта сказаць?
- Пазней скажу, - адказаў ён, - можа, праз колькi год, а можа, i неўзабаве. Hе ведаю.
- Цi гэта мае дачыненне да нас абаiх?
- Hе.
- Сапраўды не?
- Hе.
- Да цябе аднаго?
- Ага.
- Значыць, да нас абаiх.
Ёзэф усмiхнуўся:
- Натуральна, раз я маю дачыненне да цябе.
- Нешта дрэннае?
- Ага.
- Гэта неяк звязана з тваёй працай?
- Звязана. Дай мне твой грэбень, але не круцi галавою; маленькiх пясчынак рукамi я не павымаю.
Марыяна выцягнула грэбень з сумачкi i падала яго Ёзэфу цераз плячо; ён на хвiлю затрымаў яе руку.
- Я ж заўсёды глядзела, як ты вечарамi, калi рабочых ужо не было, хадзiў уздоўж высокiх штабеляў навюткай цэглы, абмацваў яе, толькi дакранаўся да цаглiн... а ўчора i пазаўчора, бачыла, ты не рабiў гэтага; я ж ведаю твае рукi; i сёння ўраннi ты гэтак рана ад'ехаў.
- Я купляў падарунак дзядулю.
- Ты паехаў не дзеля падарунка; дзе ты быў?
- У горадзе, - сказаў ён, - рама пад фота ўсё яшчэ не была гатовая; i я мусiў чакаць; ты ж памятаеш гэты здымак, дзе мацi трымае мяне за руку, на другой руцэ сядзiць Рут, а дзядуля стаiць за намi? Я папрасiў яго павялiчыць i ведаю, што дзядуля вельмi ўсцешыцца.
А потым я пайшоў на Модэстгасэ i дачакаўся, калi бацька - высокi i выпрастаны - выйшаў з канторы, i я пайшоў услед за iм да самага гатэля; паўгадзiны я прастаяў каля гатэля, але ён так i не выйшаў; а заходзiць i пытацца пра яго мне не хацелася; я хацеў адно бачыць яго - i ўбачыў: элегантнага пана ў росквiтным узросце.
Ён адпусцiў Марыяну, схаваў грэбень сабе ў кiшэнь, паклаў рукi дзяўчыне на плечы i сказаў:
- Калi ласка, не абарочвайся; гэтак мне зручней гаварыць.
- Зручней манiць?
- Магчыма, - адказаў ён, - ды лепш сказаць: замоўчваць.
Над яе вухам i цераз тэрасу кавярнi ён мог бачыць сярэдзiну ракi, i ён зайздросцiў рабочаму, якi амаль на шасцiдзесяцiметровай вышынi вiсеў у жалезным кашы каля пiлона i крэслiў зваркаю ў небе блакiтныя блiскавiцы; скавыталi сiрэны; унiзе каля кавярнi ўздоўж адхону хадзiў марожаншчык, выкрыкваючы: "Марожанае! Марожанае!", а потым змаўкаў, накладваючы порцыi ў крохкiя вафлi; за ракою была вiдна шэрая постаць Святога Севярына.
- Гэта мусiць быць нешта вельмi дрэннае, - сказала Марыяна.
- Напэўна, - пацвердзiў ён, - гэта досыць дрэнна, a можа, i не - яшчэ не ведаю.
- Нейкiя ўнутраныя цi знешнiя акалiчнасцi?
- Унутраныя, - адказаў ён. - Ва ўсякiм разе я сёння апоўднi паведамiў Клубрынгеру, што адмаўляюся ад працы ў яго; не абарочвайся, iнакш не скажу больш нiводнага слова.
Ён зняў далонi з Марыянiных плеч, абшчапiў рукамi галаву дзяўчыны i павярнуў яе ў бок моста.
- А што скажа твой дзядуля, калi даведаецца пра тваю адмову? Ён гэтак ганарыўся табою, кожная Клубрынгерава пахвала была яму нiбы мёд да вуснаў; i ён так прывязаны да абацтва; нельга яму сёння казаць пра гэта.
- Мабыць, яму скажуць, перш чым мы ўбачымся з iм; ты ж ведаеш, што яны з бацькам паедуць у абацтва пiць каву перад урачыстай вечарынаю.
- Ведаю, - сказала яна.
- Мне шкада дзядулю; ты ведаеш, як я яго люблю; сёння пасля поўдня ён абавязкова пабывае там пасля таго, як наведае бабулю; а пакуль што я не магу болей бачыць цэглу i нюхаць муравальны раствор.
- Пакуль што?
- Ага.
- А што скажа твой бацька?
- О, - сказаў ён хутка, - яму будзе прыкравата толькi перад дзядулем; ён нiколi не цiкавiўся стваральным бокам архiтэктуры, а толькi формуламi; стой, не абарочвайся.
- Значыць, гэта мае дачыненне да твайго бацькi - я адчуваю гэта; з вялiкай цiкаўнасцю чакаю, калi нарэшце ўбачу яго; па тэлефоне я з iм колькi разоў ужо размаўляла; гледзячы па ўсiм, ён мне спадабаецца.
- Ён табе спадабаецца. I ты ўбачыш яго не пазней як сёння ўвечары.
- Мне таксама трэба iсцi з табою на вечарыну?
- Абавязкова. Ты сабе не ўяўляеш, як узрадуецца дзядуля: ён жа недвухсэнсоўна запрасiў цябе.
Яна паспрабавала вызвалiць галаву, але ён засмяяўся, ухапiўся за яе скронi яшчэ мацней i сказаў:
- Hе варушыся. Гэтак мне куды зручней размаўляць з табою.
- I манiць.
- Замоўчваць, - сказаў ён.
- Ты любiш свайго бацьку?
- Люблю. Асаблiва з той хвiлi, калi даведаўся, якi ён яшчэ малады.
- Ты не ведаў, колькi яму гадоў?
- Hе ведаў. Я думаў, што яму пяцьдзесят, можа, нават пяцьдзесят пяць смешна, але я нiколi не цiкавiўся, колькi яму дакладна, я папросту спужаўся, калi пазаўчора атрымаў сваю метрыку i прачытаў у ёй, што бацьку толькi сорак тры гады; малады, праўда?
- Праўда, - адказала яна. - А табе дваццаць два.
- Ага. I амаль да двух гадоў маё прозвiшча было не Фэмель, а Шрэла; дзiўнаватае прозвiшча, ты згодна?
- I праз гэта ты злуеш на яго?
- Я не злую на яго.
- I якое такое лiха ён зрабiў, што ў цябе зусiм прапала ахвота будаваць?
- Я не разумею, пра што ты...
- Ну, добра... але чаму ён нiколi не наведваў цябе ў абацтве?
- Вiдавочна, яго зусiм не цiкавяць будаўнiчыя пляцоўкi, i, магчыма, у маленстве яны зачаста ездзiлi ў абацтва; можа, ён крыху дзiкаваты; часам, калi я знянацку заяўляюся дадому, ён сядзiць у гасцёўнi пры пiсьмовым стале i крэмзае формулы на палях рысункаў-фотакопiй - у яго iх цэлая калекцыя, але, думаю, бацька табе спадабаецца.
- Ты мне нiколi не паказваў ягонае фота.
- У мяне няма нiводнага новага; у яго вопратцы i паводзiнах ёсць нешта такое кранальна-старасвецкае, ён такi ветлiвы, гжэчны - куды болей старасвецкi, чым дзядуля!
- Мне так карцiць убачыць яго. Можна, я цяпер павярнуся?
- Можна.
Ён адпусцiў яе галаву, паспрабаваў усмiхнуцца, калi Марыяна раптоўна павярнулася, але позiрк яе круглых светла-шэрых вачэй патушыў яго вымушаную ўсмешку.
- Чаму ты не кажаш мне пра гэта?
- Бо сам таго яшчэ не разумею. Як зразумею - дык раскажу табе; але гэта можа цягнуцца доўга; што, паедзем?
- Паедзем, - адказала яна. - Твой дзядуля неўзабаве будзе на месцы, не трэба прымушаць яго чакаць; калi яму раскажуць пра ўсё, перш чым вы сустрэнецеся, яму будзе прыкра; i, калi ласка, паабяцай мне, што ты зноў не памчыш на гэты жахлiвы шчыт, каб у апошняй хвiлi затармазiць.
- Толькi што, - сказаў ён, - я ўявiў сабе, нiбыта пералятаю цераз бар'ер, змятаю з дарогi баракi i з насыпу, як з трамплiна, скачу разам з машынай у ваду...
- Значыць, ты мяне не кахаеш.
- Ах, Божа мой, - сказаў ён, - гэта ўсяго толькi гульня.
Ён пацягнуў Марыяну за сабою. Яны пайшлi ўнiз па сходах, што вялi да рачнога берага.
- Мне сапраўды вельмi прыкра, - сказаў Ёзэф, - што дзядуля мусiць даведацца пра гэта акурат у той дзень, калi яму споўнiлася восемдзесят.
- А ты не можаш як-небудзь засцерагчы яго ад гэтага?
- Ад самога факта - не, але ад паведамлення можна, калi яму не раскажуць раней.
Ёзэф адчынiў дзверцы машыны, сеў за руль, адчынiў Марыяне другiя дзверцы знутры; i калi яна села побач, ён абняў яе рукою.
