Gastot capitaneus acclamans marschalkum, fratrem Henningum Scindekop, ut ob honorem et laudem, sicut deceret, eum captivum accipere dignaretur, quod fecit et misit eum in tentorium suum. Exercitus vero Gastot inlerfecit, quod valde displicuit marschalko, et cepit querulari de occisione eius. Nec quisquam poterat domum juvare etc. Pagani petunt discessum a domo, quia nec patuit eis locus fuge; unde ibidem sunt occisi in numero 100 cum schutis, qui in ea manebant et defenderant, vallumque suffodiunt et dispergunt. Interim Kynstut intrans Prussiam, et cum venisset in desertum, a piscatoribus, quos capticaverat, intellexit, magistrum cum suis duo castra Welun et Pisten omnino destruxisse et iam cum animi letitia domum redisse, nec voluit credere rex; verum cum victoria et captivis leli omnes sunt reversi.
In eodem anno in quadragesima Kynstut venit circa Iurgenburg ad partes Episcopi et incolis non avisatis pagani [152] hylares transeunt in Probestwalde vulgariter, 30 captivos deducunt et plura dampna faciunt christianis. Post haec in hyeme frater Hinricus convocavit a longe, quos voluit, intrans deserta, more latronum, infestat paganos cursu subtili et occurrentes paganos caplivavit signanter quendam Bayorem nomine Wayden et spoliavit eos in multis.
Deinde 12 Schalwen de Ragnita intrant solitudinem; eo tempore Kynstud ordinaverat 150 Lithwanos de villa Scholowen vulgariter, pro custodia viarum, quos dicti 12 cum clamore invadentes terruerunt et convertunt in fugam, plures ex eis vulnerando, spoliantes eos schutis et lanceis. Estimabant enim magnum adesse turbam. Ceterum Hinricus de Scheningen intrat terram Samaytarum non avisatam, quam igne et vulnere vastans. In reversione pagani pedestres et equestres insequuntur eum et angustiati fratres rapinam reliquerunt et captivati sunt fratres et dampnificati per vindictam.
Anno 1365. Kynstut intrans desertum venitque prope Angerborg nec invenit domi prefectum vel eius socium et impugnans castrum vicit et captivavit duntaxat 8 viros, qui eum defendere debebant. Eodem anno commendator de Ragnita advocatus sambiensis et peregrini presentes intrant Eroglen et ter [154] ram Pastowensem tribus diebus moleslantes, interficiendo, captivando et spoliando ei rapinam deducunt magnam. Commendator fuit de Mansveld, Rothoherus de Elner advocatus, comes de Warivig qui etiam per annum stetit in Prussia cum suis. Feria 6ta ante dominicam Exurge 4 reges sc. Kynstud, Algart, Paterky de Garten et rex Alexander in gravamen cristianorum intrant terram Schalweram in tribus exercitibus cum 4000 et vicerunt duo castra et incineraverunt, Caustriten etc., captivos educentes viros et mulieres, festinantque ad stagnum vulgariter Kurisch-Hab, in quo piscatores captivarunt, XIV. etiam equos commendatoris deduxerunt, festim redeunt ad regem prope Ragnitam leti, sacrificantes diis sanguinem thauri, et quendam vocabulo Hensel Neuwensteyn in ignem projiciunt et sacrificant. Alius frater devastavit terram Schalwischcensem et populus inibi dedit se Lithwanis numero 800, quos omnes captivos sexus utriusque secum duxerunt et ita redeunt ad patriam.
Post hec Wynricus magister cum preceptoribus et collecta copia in die Assumpcionis intendens castrum Wille obtinere, pertranseuntesque flumen vulgariter Neryne, in quo antequam vadum invenirent, camerarius magistri Sanderus est submersus. Intrantque terras Popparter et Slawegen, quos duobus diebus [156] devastabant et venientes ad Mimilam, facientes pontem, per quern transierunt, portantes res suas, equos vero transnarunt, descendunt tandem Mimilam ad locum navium et victualium et ascendunt terram. Accidit, quod quidam de paganis rex Butaw dictus cum Kynstut esset in expedicione, domi maneret et cum bayoribus suis et aliis et fratre suo Surwillo intraret desertum conductorem suum mittentes in Konigisberg, nomine Dirzsune, sed postea doluerunt, quum filium regis singulis noctibus in Cippum inclusit, qui postea Lithwaniam rediit.
Butaut rex cum suis venit in Insterburg, quern prefectus hilariter suscepit.Tandem Hinricus Scheningen duxit eos ad Magistrum, a quo omnes letanter sunt suscepti et honorati ab incolis Prussie, et veniunt in Marienburg, convocanturque preceptores et tractant simul, quando baptistna suscipere debeant. Et statuunt locum in Konigisberg magis congruum propter hospites Anglicos, comitem de Warwicq, Thomam de Offart; quidam eciam Almanni presentes erant, qui omnes letantur de horum contersione. Convocati eciam fuerunt Johannes episcopus Warmiensis et Bartholomeus sambiensis et multi sacerdotes etc. Multi quoque variis donis regem honoraverunt. Quibus peractis, Magister cum rege et preceptoribus parant se ad reysam in die Assumptionis. Demandatum etiam fuit, quod quilibet victualia ferret pro 1 mense ad minus, et ita intrant Lithwaniam in festo [158] dicto. Et cum exercitu intrant terram Gaysow, pertranseuntes grandem silvam, veniunt in terram Labuno non avisatam, occidentes et capientes, intrant tandem Curiam cuiusdam bayoris nomine Ywan juxta flumen Nawosen, in quo erat vadum, juxta quod exercitus stetit, dictusque Ywan per filium clamore magno a marschalco peciit, curiam suam salvari, ut marschalkus in ea in reditu possit hospitari; qui respondit: antique structure debent cremari et nove erigi. Tandem pagani, audito huiusmodi responso, festinant ad curiam, sperantes evadere; cristiani vero cum arcubus etc. Yvanum. captivant, paganos occidunt. Magister cum exercitu intrat Symen terram, que a cristianis igne consumpta est, consequenter contra Swintoppenses, quos similiter molestabant et Mirgenses eciam etc. Tandem veniunt ad castrum Wille evocantque capitaneum, putantes sic castrum obtinere. Magister quoque ait suis: de cetero a longe accedere volumus, ne decipiamur neque offen-damur, et circumbussit domum, rediens ad exercitum. De mane surgentes veniunt in erram Labunen, ubi omnia sunt vastata. Ad noctem 4 servi regis Butavi cum equis evaserunt et paganis proposium cristianorum notificaverunt. Post quintam diem procedunt, se parcientes juxta Nergam. Magister cum marschalko reysam fecerunt in digna laude. Ortolfus commendator elbingensis, Wernherus de Cristburg paganos [160] molestaverunt. Sambienses cum viris episcopi transierunt contra castrum Masgallen, de quo et alio similiter pagani cum verecundia fugierunt, relinquentes ea et dederunt et in cinerem redacta sunt cum omni suppellectili.
Eadem die dicti exercitus 2 ad noctem procedunt, in 7a die terras devastant circumquaque veniuntque ad pontem, cuius transitum pagani prohibebant et sequuntur cristianos et pons incineratus fuit; unde pagani letabanttir, sed in vanum, cristiani enim assumunt equos suos, et occurrentibus 500 paganis, eos commendator ad captivitatem invitat, ut vitam salven, et cum 50 viris eos invadit et in fugam vertit. Et revertitur nocte ad magistrum, qui de eius reditu exhilarescit. Et continuo in 8 die cum exercitu descendit juxta Nergam et varia dampna igne etc. fecerat. Nona per longum spatium terras flamma consumunt; decima magister et marschalkus etc. mane in Sloassen intrat, quam etiam exurunt. Post hec imponunt sellas navibus, leti pertranseuntes navibus, equos transnantes; tandem quilibet comprehenso equo suo et sella imposita, ignorantibus paganis, redeunt domum cum lelitia. Post hec pagani comportant exercitum et circa Nordenburg in longum et latum igne vastant; inavisati quidem erant; suburbium subvertunt, pecora transfigunt telis et ultra 30 captivaverunt, equos educentes: mulii eciam sunt occisi. Sic et prefectus de Hattenstein, et procedunt per silvam [162] Kyrnen contra Lesken et nil perficientes convertunt ad domum.
Eodem anno Kynslute fortiter impugnat castrum Johannis et obtinuit, prefectusque ibidem evasit ad cloacam cum suis; naves eciam steterunt ibidem, cum quibus dampna intulerunt, quas cum pino ei ligno conclavant, incendunt et sub cloacam ducun: per ventum vero ignis elevabatur in altum. Prefectus autem Johannes Collint se cum suis tractatibus salvavit de castro et igne comburunt. Proposuitque rex terram Girdawen depredare etc. Sed prefectus cum 12 equis in Nordenburg venit, habentes scuta et lanceas, galeas et erant 20 Lithwani (ante) inter vaccas, qui ut noverunt prefectum, fugiunt ad regem et in veritate dicunt: se armatos vidisse. Timuitque rex, terras esse avisatas et rediit in Angerborg, festinans domum. Prefectus rediens narravit, se in deserto vidisse exploratores. Prefectus nomine Ulricus Meyneger.
Eodem anno archiepiscopus rigensis, nomine Frivoldus, optavit perscripta a magistro Prussie, ut convenire possent ad tractandum de causa inter eum et magistrum Lyvoniensem. [164] Que cum a magistro et preceptoribus in Gdano tractata esset, sed non terminata, archiepiscopus Frivoldus obtinuit a papa Urbano litteras ad prelatos et clerum, in quibus magister lyvoniensis informabatur, ut secum archiepiscopo pacificaret et si nollet huiusmodi ammonicionem suscipere et sequi, extunc papa excommunicationibus etc. vellet eum gravare et artare. Quare magistri conveniunt, litteras huismodi tractant et examinant. Archiepiscopus eciam comparuit ibidem cum episcopo do Darpt nomine Johannes, de Lubek, cum aliis multis episcopis et nobilibus. Qui inter partes pro concordia laborabant. Primo Rigensis opposuit contra magistrum; et respondit magister ex parte ordinis. Sed magister Wynricus partes equavit et pacavit, sigillis et litteris confirmantes. Et quod tunc placuit magistro atque archiepiscopo, Interim crebrius est violatam, quum Rigensis Antistes non vivit sine lite. Eo tempore dux de Monte erat cum multis in terra, ad cuius nutum fit reysa navigio, et veniunt in Insulam vulgariter Gotis, in qua cum non possimt explere voluntatem suam, nec compescere paganos, transeunt in Gollandiam et pagani confluunt et impediunt recursum eorum ad naves. Prefectus de Girdowen cum suis Nassutis comprimit ad [166] navem, cui occurrunt cum 10 lanceis, bipennis et multis petris atque bambucis contra prefectum. Auxilio tamen Dei evasit manus eorum.
Accidit in Authumpno, quod rex Cracovensis visus est in Marienburg aput magistrum ad experiendum patrie statum; Magisterque eum, ut decuit Regem, suscepit, honoravit et aperuit cellaria, coquinas et ministravit ei necessaria et equis suis. Et stetit ibidem tribus diebus et letanter simul, et peciit Magistrum pro magno, quod nec dominis displicuit; libenter enim conspexisset domum supra cameras etc. et magister fecit aperiri omnia accepto collega suo jussit eum cum Rege ire et omnia contemplari. Quibus visis, seriose dixit Magistro: domine, vix traditus fuissem et nosco traditores, debebam vobiscum litigare, dicentes, vos victualibus carere. Sed modo video oppositum et habundantiam rerum etc., nec volo vobiscum litigare, nec mei poterant huiusmodi credere, quod vidi in hoc castro preter atia, que non vidi victualibus plena. Acceptaque licentia a magistro venit domum et amicitiam ordinis obtinuit, donee vixit.
Dux Guliacensis cum multis in Prussiam venit et in multis honoratus fuit; fit reysa propter ordinis necessitatem in terram Eroglen, in qua per noctem steterunt, bellantes cum Sa[168] maytis, relictis victualibus in flumen Roddan, reversigue invenerunt ablata victualia a Welunensibus. In crastino properant in Ragnitam, in continent post in Ynsterburg festinantes ad Prussiam; Mimila enim fuit degeatus.
Caput XIV
Anno etc. 1366. Henningus Scindekop statuerat dietam cum Kynstut consciis suis. Marschalkus dictus cum preceptoribus in parva copia et cum prefecto de Ynsterburg venit in Ragnitam, audiens, regem Kynstut cum grandi comitiva venisse in Ynsterborg et a prefect vigiliis Lithwani sunt visi. Qui cum in campo essent, premissi Lithwani grandem thaurum silvestrem telo fixerant, qui festinavit ad exercitum in furore; quern cum Kynstut vidisset, dixit bayoribus suis: in campo sunt armati; et celeriter se armat cum suis, et die et nocte, quietis impaciens venit in Cammow inavisatus, festinans in Ynsterburg. Fratres adhuc in cena sedentes, cognoscunt regis adventum et vix pontem erexerunt. Rex vero considerans caballos accepit et domum duxit et occidit et 50 captivos vinxit etc. etc et properavit ad marschalkum ad dietam preordinatam. Rex vero cum suis sedens in [170] equis prefecti et prefectus aijt, quod nec sperasset huiusmodi. Et Rex: tales sunt qualitates temporum modo!
In eodem anno prefectus dictus equitavit ad deserta contra paganos posuitque insidias, premittens 8 viros ad experiendum vias. Filius Dirsumen cum 20 concurrit cum cristianis, qui inhumaniter tractantur et captivantur ab eis, quod eciam pauci evaserunt.
Deinde Kynstut cum coorte improvisus venit in Nordenburg et cepit vindictam, percutit et capit 30, suburbium combussit: pecora transfixit et equos eduxit. Nomen prefecti Kun de Hattensteyn, et festinat per silvam magnam, venitque cum suis in Letczen, ubi parum profecit et festinat domum, qui nulti pepercerat cristiano. Magister cum preceptoribus suis concepit, in profecum patrie edificare casrum prope Mimilam in terra, sub vocabulo Mergenborg areamque contemplatur et sepe circumfodit earn, ubi populus contra paganos vigilaret. Kynstut quoque voluit prohibere nec potuit cum populo illuc misso. Erant eciam multi peregrini in terra, dominus Bemunt et Nortz Vewa[172]ter Anglicus qui cum suis eciam ibidem fuerat, donee completur opus; tandem magister cum suis convertit se in Prussiam, ad quam salubriter venit, et laudes cum jubilo decantabant.
Anno 1367. dominica Estomihi venit rumor, quomodo Henningus Scindekop marschalkus intravisset partes superiores cum exercitu copioso inproviso: in tres partes exercitum divisit, qui in terra hostiliter agunt incendiis, occisionibus infranominatas terras, vulgarier Slavosen, Pawunden, Warlow, Swynaren, Caleynauder, Salwisowe prope vetus castrum Cayne, Calewysten, donee perveniatur prope novam Cawen, ubi captivabant ultra 800 equiriciam vulgariter Stud et quidquid occurrebat ad utilitatem; equiriciam in Lerden-trag accepit, que erat regis, qui est motus in iram: ducunt eos in terram. In terra Wirswen cum incendio steterunt primam noctem. Hoc tempore dum dictus marschalkus esset in terra hostium, quidam traditores et latrones noverunt, qui fenum equorum succenderunt et comburunt hinc inde et sani revertuntur in Prussiam, adducentes Ruthenos et paganos. Eodem anno in die nativitatis virginis Marie magister Wynricus et preceptores cum exercitu forti veniunt ante [174] Welun; quod percipientes in castro Bayores et ceteri ceperunt timere et soli domum cum omni continentia concremabant et proficiscitur consequenter magister cum vexillis suis ante novum Cawen et ibi stetit 6 diebus et devastat igne Eroglen et alias terras. Tandem pertransiit Magister cum suis desertum juxta quoddam nemus grande, quod circuiunt in longum et in latum, in quo multos paganos occiderunt, captivave-runt viros ac mulieres quos ducunt ad Magistrum et leti redeunt domum. Nec mora aliam statuunt reysam. Et Magister commisit marschalko et ceteris preceptoribus earn, qui citra Mimilam vastant et occidunt multos, ut obsideant Cawen novum; dominus enim dedit marschalko intextum, (?) quod pridem navigio populum duxit in Nawesen ante aliam domum, intranque ibidem terram et paganos repugnantes vertunt in fugam et persequuntur; castrum Streben obsident, obtinent et urunt; multi quidem de castro dederunt manus, multi tamen virorum et mulierum sunt occisi. Et eodem anno marschalkus vastat terram Seldwischen in bongum igne, occisione. Eodem tempore dominus de Mansveld in Ramayne terra talia etiam egit. Equitans de Ragneta in Gotiswerder vulgariter similia in paganos perficiunt et domum remeatur. Octo de coorte marschalchi errantes in via venerunt in Gotiswerder et a paganis interrogantur, an marschalkus longe sit a loco et ayunt: se ignorare; et sequuntur commendatorem in Ragnitam et cum marschalko veniunt feliciter domum anno 1368.
