- Няўжо яна была такая прыгожая? Божа мой! Якiя вы шчаслiвыя! Як бы я хацела хоць раз зiрнуць на яе. Ах! Мiлая Жавота, пазычце мне ваш жоўты гарнiтур, у якiм вы ходзiце кожны дзень.
- Ага, - сказала Жавота, - так я i згадзiлася! Аддаць ёй свой гарнiтур, гэтай бруднай Папялдупцы! Трэба, каб я раней звар'яцела!
Папялушка чакала, што ёй адмовяць, i толькi парадавалася гэтаму, бо каб сястра згадзiлася пазычыць ёй сваё адзенне, яна апынулася б у даволi цяжкiм становiшчы.
Назаўтра абедзве сястры зноў былi на балi, i Папялушка - таксама, але ў яшчэ прыгажэйшым убраннi, чым мiнулы раз. Сын караля ўвесь час завiхаўся вакол яе i безупынна абсыпаў рознымi пяшчотамi. Дзяўчыне зусiм не было часу нудзiцца, i яна забылася на тое, пра што яе папярэджвала хросная. Ёй здавалася, што яшчэ толькi адзiнаццаць, калi раптам гадзiннiк выбiў першы ўдар, абвяшчаючы поўнач. Яна падскочыла i жвава, як касуля, кiнулася ўпрочкi. Прынц пабег быў за ёю, але дагнаць так i не здолеў. Па дарозе дзяўчына згубiла адзiн крышталёвы пантофлiк, i прынц пяшчотна падабраў яго. Без карэты, без лёкаеў, задыханая, Папялушка прыбегла дамоў. Яна зноў была ў сваiм агiдным адзеннi, i з усяе пышнасцi ў яе застаўся толькi адзiн пантофлiк - такi самы, як той, што яна згубiла.
У брамнiкаў запыталiся, цi не бачылi яны, каб з палаца выходзiла прынцэса. Але яны адказалi, што бачылi толькi нейкую вельмi неахайную дзяўчыну, падобную больш да сялянкi, чым да паненкi.
Калi сёстры вярнулiся з балю, Папялушка спытала, цi добра яны прабавiлi час i цi была на балi тая прыгожая панi? Сёстры адказалi, што была, але калi гадзiннiк адбiў поўнач, яна так хутка пабегла, што нават згубiла адзiн крышталёвы пантофлiк, такi прыгожы, што ва ўсiм свеце такiх нi ў кога няма. Сёстры сказалi, што сын караля падабраў той пантофлiк i да канца балю ўжо толькi i глядзеў на яго, таму што, вядома ж, вельмi закахаўся ў чароўную ўладальнiцу гэтага пантофлiка.
Яны казалi праўду, бо праз некалькi дзён сын караля пры ўсiм народзе абвясцiў, што ажэнiцца з той, каму гэты пантофлiк будзе акурат па назе. Спачатку яго паперамервалi ўсе прынцэсы, потым графiнi i ўся дворня, але ўсё дарма. Нiкому ён не падыходзiў.
Прынеслi яго i да дзвюх сясцёр. Як толькi яны не высiльвалiся, каб усунуць нагу ў пантофлiк! Ды нiчога ў iх не выйшла. Папялушка пазнала свой пантофлiк i, з усмешкай гледзячы на сясцёр, сказала:
- Дайце, я памераю, цi не падыдзе ён мне?
Сёстры пачалi смяяцца i кпiць з дзяўчыны. Але прыдворны, якi насiў пантофлiк, зiрнуўшы на Папялушку, заўважыў, што яна прыгожая, i сказаў, што яна мае рацыю, бо ён атрымаў загад даваць мерыць пантофлiк усiм дзяўчатам. Ён запрасiў Папялушку сесцi i паднёс пантофлiк да яе ножкi. I тут усе ўбачылi, што пантофлiк лёгка надзеўся на нагу i аказаўся ў самы акурат, нiбыта быў на яе зроблены. Здзiўленне ў сясцёр яшчэ больш павялiчылася, калi Папялушка дастала з кiшэнi другi такi самы пантофлiк i надзела яго на другую нагу. У гэты момант у пакой увайшла хросная. Яна дакранулася да Папялушчынага адзення чарадзейнаю палачкай, i яно зрабiлася яшчэ прыгажэйшым, чым ранейшыя два разы.
I тады нарэшце сёстры прызналi ў ёй тую прыгожую прынцэсу, якую бачылi на балi. Яны кiнулiся Папялушцы ў ногi, пачалi перапрашаць за ўсё дрэннае, што ёй даводзiлася ад iх цярпець. Але Папялушка папрасiла iх падняцца i сказала, што ўсё шчыра iм даравала i хоча, каб яны заўсёды яе любiлi.
Ва ўсiм гэтым прыгожым убраннi Папялушку правялi да маладога прынца. Прынцу яна здалася яшчэ прыгажэйшаю, чым раней, i праз некалькi дзён яны пажанiлiся. Папялушка, у якой дабрынi было не меней, чым прыгажосцi, запрасiла сясцёр жыць у палац i ў той самы дзень ажанiла iх з двума знатнымi панамi з каралеўскай дворнi.
Мараль
Краса ў дзяўчат - вялiкi скарб, бясспрэчна,
Мы захапляцца ёй не стомiмся нiколi,
Ды ветлiвасць усё ж каштуе болей
I большую цану мець будзе вечна.
Таму i хросная дзяўчыну навучала
Быць далiкатнай, выпраўляючы на баль,
Ды так яе пры гэтым прыбiрала,
Што стала каралеўнаю яна.
Адсюль - мараль:
Хто хоча схiльнасцi ў любага дабiцца,
Адной красою дасягне не многа;
Тут ветласць - вось дар чараўнiцы,
Бо з ёй магчыма ўсё, а без яе - нiчога.
Другая мараль
Вядома, што зусiм няблага,
Калi ў вас ёсць i розум, i развага,
I працавiтасць, i калi вы не без роду,
Тут трэба толькi шанаваць прыроду,
Што падарыла вам такую перавагу.
I ўсё ж, мой дружа, будзе мала плёну
Ва ўсiм, што б вы не мелi, - будзе ўсё дарма
I поспеху не дасць ў жыццi штодзённым,
Калi ў вас хроснага цi хроснае няма.
ЧУБАТЫ РЫКЭ
Жыла сабе адна каралева, i нарадзiла яна такога брыдкага i выродлiвага сына, што многiя засумнявалiся нават, цi чалавек гэта ўвогуле? Але чараўнiца, якая прыехала на радзiны, супакоiла ўсiх i запэўнiла, што хлопчык вырасце i будзе прывабны, бо ў яго будзе вельмi вялiкi розум. Апроч гэтага яна сказала, што дзякуючы яе дару, ён здолее сам даць столькi ж розуму той, каго моцна пакахае. Усё гэта трошкi суцешыла бедную каралеву, якая вельмi журылася, што ў яе нарадзiлася такое агiднае дзiця.
I праўда, ледзьве малое навучылася гаварыць, як адразу пачало казаць вельмi слушныя рэчы, i ўсе яго ўчынкi былi такiя разважныя, што можна было толькi дзiвiцца. Я забыўся, дарэчы, сказаць, што хлопчык нарадзiўся з невялiчкiм чубком, i таму яму далi мянушку - Чубаты Рыкэ, бо Рыкэ было прозвiшча ў iх сям'i.
Праз сем цi восем гадоў у каралевы аднаго суседняга каралеўства нарадзiлiся дзве дачкi. Першая была прыгажэйшая за сонейка, i каралева так гэтаму радавалася, што ўсе нават спалохалiся, каб ад вялiкай радасцi яна зусiм не страцiла розум. На радзiны да каралевы прыехала тая самая чараўнiца, што была пры нараджэннi Рыкэ, i, каб трошкi паменшыць каралевiну радасць, сказала, што ў маленькай прынцэсы не будзе анi кропелькi розуму i што наколькi яна будзе прыгожая, настолькi ж i дурная. Гэтыя словы вельмi засмуцiлi каралеву, але неўзабаве яна засмуцiлася яшчэ больш, бо другая дачка, якую яна нарадзiла, была вельмi брыдкая.
- Не бядуйце, Вашамосць, - сказала ёй чараўнiца. - У вашай дачкi будуць iншыя перавагi: яна будзе такая разумная, што нiхто не заўважыць, што ёй не стае прыгажосцi.
- Дай божа, - адказала каралева. - Але цi няможна даць хоць бы крышачку розуму маёй старэйшай? Яна такая прыгожая!
- На жаль, Вашамосць, з розумам я нiяк не магу ёй дапамагчы, - сказала чараўнiца, - але затое, што да яе прыгажосцi, я здольная зрабiць усё. I каб вас задаволiць, я падару ёй здольнасць надзяляць прыгажосцю кожнага, хто ёй спадабаецца.
Час iшоў, прынцэсы раслi, i iх вартасцi большалi разам з iмi. Паўсюль iшла пагалоска пра хараство старэйшай ды розум малодшай. З часам, праўда, павялiчвалiся i заганы дзяўчат. Малодшая на вачах рабiлася ўсё больш непрыгожая, а старэйшая ўсё болей дурнела. Калi ў яе што-небудзь пыталiся, яна цi маўчала ўвогуле, цi вярзла нейкую лухту. Апроч таго яна была такая няўклюда, што не магла расставiць на камiнку нават чатыры статуэткi, каб адну не пабiць, а калi пiла са шклянкi, дык заўсёды палавiну вылiвала на сябе.
Хоць прыгажосць i вялiкае шчасце для кожнай маладой дзяўчыны, але госцi ўсё-такi больш любiлi быць побач з малодшай, чым са старэйшаю. Спачатку, праўда, усе кiдалiся да прыгажэйшай: паглядзець на яе, палюбавацца яе прыгажосцю, але хутка вярталiся да разумнейшай, бо з ёю было прыемна гутарыць пра сама розныя рэчы. I не дзiва, што не праходзiла i чвэрцi гадзiны, як побач са старэйшай нiкога ўжо не было, i ўсе збiралiся вакол малодшай. Старэйшая дачка хоць i была вельмi дурная, але добра заўважала гэта i не пашкадавала б усёй сваёй прыгажосцi, каб мець хоць бы палову розуму сваёй малодшай сястры. Мацi-каралева была жанчына разважная, але i яна часам не магла ўтрымацца, каб не папракнуць дачку за яе бязглуздасць. А беднай прынцэсе рабiлася ад гэтага так горка, што яна ўжо, здавалася, гатовая была лепей памерцi.
Аднойчы, калi прынцэса пайшла ў лес, каб там на самоце пабедаваць ад свайго няшчасця, да яе падышоў нейкi чалавек. Ён быў вельмi непрыгожы i брыдкi, хоць быў апрануты ў сама раскошныя строi. Гэта быў прынц Чубаты Рыкэ. Некалi ён убачыў прынцэсiн партрэт i закахаўся ў яе без памяцi. I тады ён вырашыў пакiнуць бацькоўскае каралеўства i на свае вочы ўбачыць прынцэсу, каб пагутарыць з ёю. Узрадаваны, што сустрэў дзяўчыну адну, ён загаварыў з ёю з усёй пашанай i ветлiвасцю, на якiя толькi быў здольны. Але пасля звычайных лёстак, якiя кажуць у такiх выпадках, прынц заўважыў, што твар у дзяўчыны вельмi журботны. I тады ён сказаў:
- Дарагая прынцэса, я не разумею, што можа засмучаць такую чароўную дзяўчыну, як вы - бо, хоць я i магу пахвалiцца, што бачыў нямала прыгажунь, але я не бачыў нiводнай, чыя прыгажосць параўналася б з вашай.
- Пан вельмi ласкавы, - адказала прынцэса i змоўкла.
- Прыгажосць настолькi каштоўная рэч, - зноў сказаў Чубаты Рыкэ, - што здольная замянiць сабою ўсё астатняе. Таго, хто яе мае, нiшто, на мой розум, засмучаць не можа.
- А мне, наадварот, хацелася б лепей быць такою брыдкаю, але i такою разумнаю, як вы, - адказала прынцэса, - чым такою як я - прыгожай i такою дурною.
