Мая мама - самая прыгожая ва ўсiм свеце. Мая мама - самая добрая ва ўсiм свеце. Мая мама - самая працавiтая ва ўсiм свеце, i яшчэ... мама была няшчасная, бо не дай Бог нiкому перажыць пяцёра сваiх дзяцей.
Але i ў беднасцi, i ў горы мама была шчаслiвая тым, што выраслi, вывучылiся астатнiя дзецi, нарадзiлiся ўнукi...
Першая песня, напiсаная мной з кампазiтарам Эдуардам Зарыцкiм, была прысвечана маме i пачыналася словамi: "Ты ў свеце самая прыгожая..."
Я ганаруся сваёй мамай за прыгажосць яе душы, за яе чалавечую годнасць i мужнасць, з якой яна прайшла праз усе жыццёвыя выпрабаваннi, асаблiва ў гады Вялiкай Айчыннай вайны. Мама выпякала партызанам хлеб, а калi немцы спалiлi хату, засталася з партызанскiм атрадам у лесе.
Дзякуючы толькi ёй мы, чацвёра яе дзяцей, засталiся жывымi, вырвалiся з нямецкага акружэння на Палiку, дзе загiнулi сотнi i сотнi людзей, нават без дзяцей на руках.
Дзякуючы ёй мы не памерлi ад пасляваеннага голаду, калi не было нi крошкi, нi лушпiнкi, нi зернетка. Гэту "ласку" жыцця я добра памятаю.
Дзякуючы маме мы не памерзлi ў сырой i халоднай зямлянцы, уратавалi свае душы ад жорсткасцi i нянавiсцi да ўсiх i ўсяго. Мама не скардзiлася, не ныла, яна змагалася за нас...
Усё сваё жыццё, колькi памятаю, мама не выпускала з рук iголку "абнаўляла" кожны вечар да позняй ночы нам i сабе вопратку, ляпiла i ляпiла лацiну на лацiну...
Каб звязаць тыя нiткi ў адну, можна было б абматаць зямны шар, як клубок...
Каб прыкласцi тыя лацiны адна да другой, атрымаўся б агромнiсты, на ўсё неба транспарант, на якiм можна было б напiсаць, бачнае ўсяму свету: "Слава КПСС!"
Бацькi дажывалi свой век у дзесяцiметровым пакойчыку - у бараку ў Вознiцкiм завулку ў Менску, куды iх забраў брат Косцiк, калi я служыў у войску. Сам я жыў з жонкай i дачкой у васьмiметровым пакойчыку на агульнай кухнi, разам з другой сям'ёй.
Бягу, бывала, да бацькоў праведаць iх, ведаю, што галодныя сядзяць, але ў самога ў кiшэнi тры рублi, а да палучкi - тыдзень. Заскочу ў краму, куплю бутэльку малака, пару тварожных сыркоў, батон ды маме цытрамону ад галаўнога болю. Вось рубель i "ляснуў"! I гэтак кожны раз - страсаеш капейкi, бо самi з жонкай не маглi звесцi канцы з канцамi.
Вось i перабiвалiся мае бацькi з хлеба на ваду, а тыя, хто наўмысна стварылi такiя ўмовы iснавання, жыравалi, адгарадзiўшыся ад людзей хлуслiвымi лозунгамi. Прыдумалi так званую "савецка-партыйную" работу, якая дазваляла i жыраванне, i персанальныя пенсii, а вось за жыццё, аддадзенае дармавой калгаснай катарзе, не плацiлi анiякай пенсii.
I ўсё ж трэба аддаць належнае дзяржаве, якая злiтавалася i прызначыла пенсiю тату за тое, што ён, пасля шасцiдзесяцi гадоў, працаваў у розных некалгасных шарагах вартаўнiком. Пенсiя складала аж пяць рублёў i семдзесят пяць капеек, i адбылося гэта пенсiйнае "свята", калi тату было семдзесят гадоў.
У апошнiя гады мамiнага жыцця мы, усе яе дзецi, кожную нядзелю збiралiся сем'ямi разам вакол мамы, шумна абедалi, горача спрачалiся i гутарылi, спявалi. На ёй трымаўся свет нашых узаемаадносiн, наша кроўнае адзiнства.
Не стала мамы - i ўсё пасыпалася. Мы паселi па сваiх кватэрах, нас паглынулi сямейныя дробязi, мы пачалi аддаляцца адно ад другога.
Вось што значыцца мама!
Мама была старэнькая, нямоглая, але яна была. Я адчуваў яе прысутнасць кожнай крывiнкай, я адчуваў сябе дужым, значным, патрэбным гэтаму свету...
Пасля яе смерцi я адчуў сябе псiхалагiчна нямоглым, адзiнокiм, непатрэбным, слабым. Жыццё страцiла цiкавасць, каляровасць, сэнс. Даўно злавiў сябе на горкай думцы: "Пры маме я жыў, без мамы - дажываю..."
Вось што значыцца мама...
Мама не толькi касiла i жала, яна яшчэ i сеяла. Яна, думаючы пра будучыню, сеяла ў сэрцах сваiх дзяцей i вакол сябе любоў i дабрыню. Мама паспела ўбачыць i ўсходы, i плады сваiх жыццёвых намаганняў, таму, спадзяюся, што душа яе знайшла спакой...
Згаданая вышэй песня пра маму заканчваецца словамi: "Насiце ў сэрцы слова "мама" без слова горкага "была"..."
Нiколi не памiрае мама, нiколi не перасыхае адвечная, невычарпальная крынiца яе пяшчоты i дабрынi. Мама жыве ў маiм сэрцы, я ў думках размаўляю з ёю, раюся.
Мая мама - самая лепшая ў свеце!
ТАТА
Мой тата нарадзiўся ў самым пачатку гэтага стагоддзя i, як нi дзiўна, быў адзiным дзiцем у сям'i. Згадзiцеся, што такiх сем'яў у той час, ды яшчэ ў сельскай мясцовасцi, амаль не было. Пяць, а то i дзесяць дзяцей - звычайная справа. Напрыклад, тата з маёй мамай "прыдбалi" аж дзевяць дзяцей, сярод якiх, канешне ж, i я.
Але гэта - не апошняе "дзiва", якое было звязана з маiм татам. Месцам яго нараджэння i жыхарства быў хутар Рубеж з маляўнiчымi сядзiбамi чатырох гаспадароў, якiя мелi, уявiце, аднолькавае прозвiшча - Давiдовiч. Цi ж гэта не дзiва?!
Татаў тата, Давiдовiч Рыгор, жыў не бедна - меў сваю зямлю i нават свой "шнурок" лесу. Астатнiя тры Давiдовiчы зямлю хоць мелi, але лесу ў iх не было.
Яшчэ ў юнацтве тата навучыўся выдатна граць на гармонiку - адных толькi полечак, самых розных, з драбнюткiмi пераборамi, мог "сыпаць" ўвесь вечар, таму быў на расхоп у моладзi.
Вядома ж, за такiм здатным ды "багатым" кавалерам дзеўкi, як кажуць гужам! Але атрымалася, для большасцi, - ды мiма, бо мама ўсiм "уцерла" нос i, пакiнуўшы Карпiлаўку, стала ў Рубяжы маладой гаспадыняй, праўда, пад пiльным вокам свёкра...
Яшчэ адно "дзiва" перакрыжавалася з татавым лёсам праз усiм вядомыя, таксама маляўнiчыя Акопы - сядзiбу-фальварак, якi арандавала мацi Янкi Купалы i дзе так лёгка i плённа пiсалася песняру. Ды як было не перакрыжавацца Акопам з татавым лёсам, калi хутар Рубеж знаходзiўся меней чым за вярсту ад Акопаў? Гэта ж самыя блiзкiя суседзi, якiя, каб i не хацелi ведаць адзiн аднаго, усё роўна ведалi б.
Мне крыўдна сёння заходзiць у фiлiял музея Я. Купалы ў Харужанцах i не бачыць даведкi пра тое, што рубяжскi Федзя (гэтак тады клiкалi тату) быў самым блiзкiм суседам Купалы па Акопах. Татава звышсцiпласць i звышпрыстойнасць за ўсё жыццё не дазволiлi нi разу вытыркнуць на людзi ўласнае "я".
Мне вядомы прозвiшчы некаторых i аднавяскоўцаў, i жыхароў суседнiх вёсак, якiя i краем вока не бачылi Купалу, але, маючы добра "падвешаны" язык, "лезлi ў вушы" многiм карэспандэнтам, расказваючы байкi-небылiцы.
А пра свае, хай i выпадковыя, сустрэчы з паэтам, пра тое, што Купала на трэцi дзень вяселля таты з мамай (гулялi ж раней тыдзень) мiмаходзь зайшоў павiншаваць Рыгора з "набыццём" нявесткi, тата расказваў у вузкiм сямейным коле, ды i то скупа i неахвотна, як бы саромеючыся, - вось, маўляў, хвалько!
Ды Бог з iм, з музеем - хоць бы хапiла ў iм месца сучасным "класiкам" якiя называюць сябе "вучнямi" Iвана Дамiнiкавiча, якога яны i ў вочы не бачылi. Але, як гаворыцца, трэба ўмець сябе прыпаднесцi...
Дзякуй шчыраму чалавеку - Уладзiмiру Содалю, што пiсаў некалi пра маiх бацькоў i прагнуў адшукаць той татаў гармонiк, якi чуў колiсь у Рубяжы Янка Купала. Але дзе ж яго знойдзеш, той гармонiк, калi згарэў ён у полымi вайны разам з хатай i ўсiм скарбам...
