Я ўстаў i пайшоў па крутым пад'ёме моста. Галава не варыла. Мускулы i нервы расслабiлiся... Я хiстаўся, як п'яны. З другога боку выгнутага аркаю моста паказалася чыясьцi галава i паявiўся рабочы з карзiнаю. Побач з iм крочыў маленькi хлопчык. Рабочы прайшоў мiма, пажадаўшы мне добрай ночы. Я хацеў загаварыць з м i не мог. Я толькi адказаў на яго прывiтанне нейкiм абыякавым мармытаннем i пайшоў далей па мосце.
На павароце к Мэйбэры цягнiк - хвалiстая лента белага iскрыстага дыму i доўгая чарада светлых вакон - пранёсся на поўдзень: тук-тук... тук-тук... i знiк. Каля варотаў аднаго з дамоў, што ўтваралi так званую "Усходнюю тэрасу", размаўляла ледзь прыкметная група людзей. Усё гэта было так рэальна, так знаёма! Не тое, што там - у полi... Неверагодна, фантастычна! "Не, - падумаў я, - гэтага не магло быць".
Магчыма, я чалавек своеасаблiвы i мае адчуваннi не зусiм звычайныя. Калi-нiкалi я мучуся ад дзiўнага пачуцця адчуджанасцi ад самога сябе i вакольнага свету. Я быццам знутры назiраю за ўсiм аднекуль здалёк, па-за часам, па-за штодзённай барцьбой з яе трагедыямi. Такое адчуванне было вельмi моцнае ў тую ноч. Усё гэта, можа быць, мне проста падалося.
Тут такая цiхамiрнасць, а там, за якiясьцi дзве мiлi, iмклiвая, лятучая смерць. Газавы завод працаваў з шумам, i электрычныя лiхтары гарэлi ярка. Я спынiўся каля людзей, якiя размаўлялi.
- Якiя навiны з пусткi? - спытаў я.
Каля варот стаялi двое мужчын i жанчына.
- Што? - перапытаў адзiн з мужчын, павярнуўшыся.
- Якiя навiны з пусткi? - спытаў я.
- Хiба вы самi там не былi? - спыталi яны.
- Людзi, здаецца, звар'яцелi на гэтым пустыры, - сказала жанчына з-за варотаў. - Што яны там знайшлi?
- Хiба вы не чулi пра людзей з Марса? - сказаў я. - Пра жывых iстотаў з Марса?
- Наелiся па горла, - адказала жанчына з-за варотаў. - Дзякуй. - I ўсе трое засмяялiся.
Я апынуўся ў нiякаватым становiшчы. Раззлаваны, паспрабаваў расказаць iм пра тое, што бачыў, але ў мяне нiчога не выйшла. Яны толькi смяялiся з маiх блытаных фраз.
- Вы яшчэ пачуеце пра гэта! - крыкнуў я i пайшоў дамоў.
Я напалохаў жонку сваiм змучаным выглядам. Прайшоў у сталовую, сеў, выпiў крыху вiна i, сабраўшыся з думкамi, расказаў ёй усё, што адбылося. Падалi абед - ужо халодны, - але нам было не да яды.
- Толькi адно добра, - заўважыў я, каб супакоiць устрывожаную жонку. Гэта самыя непаваротлiвыя iстоты з усiх, якiя мне даводзiлася бачыць. Яны могуць поўзаць у яме i забiваць людзей, якiя падыдуць да iх блiзка, але яны не здолеюць адтуль вылезцi... Якiя яны страшэнныя!..
- Не гавары пра гэта, дарагi! - усклiкнула жонка, хмурачы бровы i кладучы сваю руку на маю.
- Бедны Оджылвi! - сказаў я. - Падумаць толькi, што, ён ляжыць там мёртвы!
Па крайняй меры, жонка мне паверыла. Я ўбачыў, што твар яе стаў смяртэльна бледны, i перастаў гаварыць аб гэтым.
- Яны могуць прыйсцi сюды? - паўтарала яна.
Я прымусiў яе выпiць вiна i пастараўся пераканаць.
- Яны ледзь-ледзь рухаюцца, - сказаў я.
Я пачаў супакойваць i яе i сябе, паўтараючы ўсё тое, што гаварыў мне Оджылвi аб немагчымасцi марсiян дастасавацца да зямных умоваў. Асаблiва я падкрэслiваў пра цяжкасцi, звязаныя з сiлай прыцяжэння. На паверхнi Зямлi сiла прыцяжэння ўтрая большая, чым на паверхнi Марса. Таму кожны марсiянiн на Зямлi будзе ў тры разы цяжэйшым, чым на Марсе, а мускульная сiла яго не павялiчваецца. Яго цела быццам налiваецца свiнцом. Такой была агульная думка. I "Таймс" i "Дэйлi тэлеграф" пiсалi пра гэта наступнай ранiцай, i абедзве газеты, як i я, не ўлiчвалi дзвюх iстотных акалiчнасцяў.
Атмасфера Зямлi, як вядома, утрымлiвае значна больш кiслароду i значна менш аргону, чым атмасфера Марса. Лiшак кiслароду, безумоўна, аказваў на марсiянаў жыватворны ўплыў. Гэта было ў процiвагу павялiчанаму цяжару цела. Да таго ж мы не ўлiчылi таго, што пры сваёй высокаразвiтай тэхнiцы марсiяне ў крайнiм выпадку змогуць абысцiся i без фiзiчных намаганняў.
Тым вечарам я пра гэта не думаў, таму мае довады супраць сiлы прышэльцаў здавалiся бясспрэчныя. Вiно i яда зрабiлi мяне за сваiм сталом больш смелым. Я адчуваў сябе бяспечна i стараўся заспакоiць сваю жонку.
- Яны дапусцiлi вялiкае глупства, - сказаў я, пацягваючы вiно. - Яны небяспечныя, таму што, мабыць, рэхнулiся ад страху. Можа, яны зусiм не спадзявалiся сустрэцца з жывымi iстотамi, асаблiва разумнымi iстотамi.
У крайнiм выпадку, падумаў я, адзiн добры снарад па яме, i ўсё скончыцца.
Моцная ўзбуджанасць - вынiк перажытых хваляванняў, - вiдаць, абвастрыла мае пачуццi. Я i цяпер вельмi добра помню гэты абед. Мiлы, растрывожаны твар жонкi, якi бачыўся мне з-пад ружовага абажура, белая сурвэта, серабро i крышталь (у тыя днi нават пiсьменнiкi i фiлосафы маглi дазволiць сабе некаторую раскошу), цёмна-чырвонае вiно ў шклянцы - усё гэта застыла ў маёй памяцi. Я сядзеў за сталом, пакурваючы папяросу для заспакаення нерваў, шкадаваў аб непрадуманым паступку Оджылвi i даказваў, што марсiянаў не трэба баяцца.
Гэтак жа магла разважаць якая-небудзь салiдная птушка на выспе св. Маўрыкiя, адчуваючы сябе поўным гаспадаром свайго гнязда, чакаючы прыбыцця бязлiтасных i галодных маракоў.
- Заўтра мы з iмi справiмся, мая дарагая!
Я не ведаў тады, што пасля гэтага майго культурнага абеду пачнуцца незвычайныя, страшныя падзеi.
VIII
У ПЯТНIЦУ ВЕЧАРАМ
Самым неверагодным з усяго дзiўнага i запамiнальнага, што адбылося ў тую пятнiцу, здаецца мне поўная неадпаведнасць памiж пастаянствам нашага грамадскага ўкладу i пачаткам таго ланцужка падзей, якiя павiнны былi ў аснове памяняць гэты ўклад. Калi б у тую пятнiцу вечарам можна было ўзяць цыркуль i акрэслiць круг радыусам у пяць мiляў вакол пясчанага кар'ера каля Ўокiнга, то я сумняваюся, цi аказаўся б хоць адзiн чалавек за яго межамi (хiба што акрамя сваякоў Стэнта i сваякоў веласiпедыстаў i лонданцаў, якiя ляжалi мёртвымi на пустцы), чый настрой i прывычкi не парушылi б прышэльцы. Безумоўна, многiя чулi аб цылiндры i разважалi аб iм у вольны час, але ён не рабiў уражання сенсацыi, якою б, скажам, мог быць ультыматум, прад'яўлены Германii.
Атрыманая ў Лондане тэлеграма бяднягi Гендэрсана пра развiнчванне цылiндра была ўспрынята як чутка; вячэрняя газета паслала яму тэлеграму з просьбай прыслаць пацвярджэнне i, не атрымаўшы адказу - Гендэрсан ужо быў мертвы, - рашыла не друкаваць экстрэннага выпуску.
Унутры круга радыусам у пяць мiляў большасць насельнiцтва не рабiла нiякiх захадаў. Я ўжо апiсваў, як паводзiлi сябе мужчыны i жанчыны, з якiмi мне даводзiлася гаварыць. Ва ўсёй акрузе мiрна палуднавалi i вячэралi, рабочыя пасля працоўнага дня поркалiся ў сваiх садках, клалi дзяцей спаць, моладзь парачкамi гуляла ў зацiшных алеях, вучнi сядзелi за сваiмi кнiгамi.
Вераемна, пра здарэнне пагаворвалi на вулiцах i пляткарылi ў пiўных; якi-небудзь вяшчун цi вiдавочца нядаўнiх падзей выклiкаў дзе-нiдзе хваляванне, бегатню i крык, але ў большасцi людзей жыццё iшло ўсталяваным з незапомных часоў парадкам: работа, яда, пiццё, сон - усё, як звычайна, быццам у небе i не было Марса. Нават на станцыi Ўокiнг, у Хорселi, у Чобхеме нiчога не змянiлася.
