9 Бертье-Делагард. Как Владимир осаждал Корсунь // Изв. отд. русск. языка и слов. Имп. Ак. Наук. XIV. Кн. I; Шестаков. Памятники христианского Херсониса. III. С. 30 и след.
10 Nicephori. Breviarium. 40.
11 Nicephori. 41: Έκλιπαρών — εί ζώντα Ίουστινιανόν ή την κεφαλήν αΰτω έκπέμψαι.
12 Раскопки Русского археологического института в Константинополе// Известия. Т. X.
13 Псал. 91, 13.
14 Theoph. 368, 16: Έκέλευσε Στεφάνω τω πατρικίω και στρατηγώ νυκτός άποκτεΐναι τον δήμον Κωνσταντινουπόλεως, αρ'ξασΟαι δε από του πατριάρχου.
15 Theophanes. 376; Nicephori. 44.
16 Nicephori. 44: 'Εκ τε των στρατιωτικών καταλόγων, έτι δε καϊ του γεωργικού και των βαναοσικών τεχνών, των τε εκ του συγκλήτου βουλής και του της πόλεως δήμου.
17 Theoph. 379, 23: Δια του κριοΰ τον λεγόμενον Κεντηναρήσιον πϋργον καταβαλόντος. Ср. такого же наименования башню в Никее//Известия инст. III. 180.
18 Gregorovius. II. 182–199.
Сноски к главе V
1 Pauli Diaconi. 11, 32. Post cuius mortem Langobardi per annos decem regem non habentes sub dicibus fuerunt; Hartmann. Geschichte Italiens im Mittelal-ter. 11; 1 Halfte. Gotha, 1900.
2 Hartmann. Untersuchungen zur Geschichte der Byz. Verwaltung in Italien. S. 8; Diehl. Etudes sur I'administr. byzant. dans 1'Exarchat de Ravenne. P. 6–22.
3 Migne. Patrol. Lat. LXXII. Col. 703.
4 Diehl. L'exarchat de Ravenne. P. 174, 175.
5 О папе Григории обширная литература. Укажем: Lau. Gregor I nach seinem Leben. 1845; Hartmann. Gesch. Italiens. II. I. S. 120. На русском: Успенский Ф. Церковно-полит. деят. папы Григория. Казань, 1901.
6 Migne. Patr. lat. LXXIV, 1010. Lib. 11. Horn. VI; Gregorovius. Geschichte der Stadt Rom. II. S. 42–45.
7 Gregorovius. Geschichte der Stadt Rom. II. S. 59–60.
8 Epist. IV, 24. Так, папа поручает диакону Григорию: «Propterea experien-tiae tuae praecipimus ut de vita et actibus ipsius (речь идет об епископе) subtili indagatione studeat perscrutari… ad nos eum cum scriptis tuis de his, quae in veritate cognoveris, omni modo sub competenti cautela transmitte.»
9 Разбор вопроса в книге Успенского: Церковно-политич. деятельность папы Григория. С. 208 и ел.
10 Migne. LXXVn. Epistol. Lib. XIII. Epist. XXXI.
11 Edictum Rotharis. Ed. Bluhme. Mon. Germ. Разбор эдикта: Hegel. Gesch. der Stadteverfassung in Italien. I. S. 386; В runner. Deutsche Rechtsgesch. I; Hartmann. Gesch. Italiens. II. 2, 1. Кар.
12 Edictum. § 194. Si quis cum ancilla gentili fornicatus fuerit, componat domino elus solidus XX, et si cum Romana XII sol.
13 Gregorovius. II. S. 150 squ.
14 Liber pontificalis ecclesiae Romanae. Ed. Duchesne. Paris, 1886.
Сноски к главе VI
1 Bury. The Chronological Cycle of the Bulgarians//Byz. Ζ. Β. XIX. S. 127; Marquardt. Известия Института. Т. XV.
2 В игу. Byz. Z. XIX. I, 137.
3Theoph. P. 357.
4 Ibid. P. 358: Τον "Ογλον καταλαβών βορειοτέρους του Δανουβίου ποταμούς μεταξύ τούτων κάκείνων ωκησεν.
5Προφ. Златарский. Период, списание. Кн. 63. С. 326–327.
6 Известия Русского археологич. института. Т. X. С. 517, 558.
7 Там же. Абоба-Плиска с альбомом.
8 Известия Русского археологич. института. Т. VIII. С. 28 и ел.
9 Nicephori pair. P. 47. Ed. de Boor.
10 Hamart. ed. Muralt. P. 622.
11 Theoph. P. 382; Niceph. P. 48.
12 Theoph. P. 497.
:13Ibid. P. 497, 19: Αι (σπονδαϊ) τους ορούς περιεϊχον από Μηλεώνων της Θράκης.
14Известия. Τ. Χ. С. 503 и ел.; Златарский. Период, списание. Кн. 63. С. 490; Иречек. Путеш. по Болгарии. С. 682.
15 Известия. Т. X. С. 77.
16 Там же. С. 193.
17 В болгарском журнале «Ми на л о» [Кн. I] г. Баласчев дает исследование этого вопроса.
18 Миллер В. Экскурсы. С. 222.
19Radloff. Die altturk. Inschr. II. 138.
20 Известия. X. С. 206 и след.
21Theoph. 358, 15.
22 Ibid. 359,17: Κυριευσάντων δε τάς λεγομένας επτά γενεάς υπό πάκτον οντάς. По отношению к македонским славянам места разобраны в «Известиях». Т. XIV. С. 54.
23 Ibid. 366, 1.
24 Болгарский журн. «Мина л о». Кн. 2. С. 205 и cл.
25 Marquart. Osteurop. und ostasiatische Streifzuge. S. 204–205.
26 Jaffe. Regesta pontif. Romanorum. I. P. 360; Migne. Pair. lat. T. 119. Col. 978.
Сноски к главе VII
1 Theoph. 352, 368, 378, 380, 383 и др. (Ed. de Boor).
2 Bury. A history of later Roman empire. II. P. 339; Diehl. LOrigine du regime des themes. Paris, 1896; Gelzer. Die Genesis der byzant. Themenverf. Lpz., 1899; Успенский. Известия Русского археол. инст. в Константинополе. VI. 154.
3 De Thematibus. P. 12.
4 Bibl. geohraphorum. Ed. de Goeje. Pars VI. Lugduni Batav., 1889. P. 196.
5 De adm. imp. 225, 14. Место важно для доказательства территориального характера военных терминов. О местности Κόμματα см.: Ramsay. The Histor. Geography of Asia Minor. P. 216, 227.
6 Dе Cerim. 663, 3.
7 Theoph. Chronogr. 469, 9.
8 Известия. Т. IV. Ст. г. Баласчева.
9 Лучшее место: De Cerim. 663, 15; у Генесия упоминается: Εν τω Χαρσιανοΰ 9έματι μεράρχης ό Μαχαίρας (Ρ. 97).
10 Ducange. Glossarium graecitatis. S. v.: Μεράρχαι, τουρμάρχης. Рукопись Московской Синод, библиотеки (архим. Владимира № 436). Fol. 271.
11 De Thematibus. 17, 14.
12 De Cerim. 666–667.
13 Вена. Cod. philos.-philol. LV. Fol. 171.
14 Ibid. XXIV. Fbl. 278.
15 Моск. Синод, библ. Cod. 436. Fbl. 127 v. (по каталогу архим. Владимира): Των καβαλαρικών διατάξεων οι αρχηγοί έχέτωσαν βάνδα τα δε βάνδα αυτών είναι ανά άνδρας πεντήκοντα; Fol. 128 г.: φοΰλκον — βάνδα τρία ήτοι άνδρες 150: Fol. 129 г. 10 банд — 500 человек.
16Leo. Tactica. Q. 4, § 30: "Εστί δε ή του στρατηγού προέλευσις εις τινας άρχοντας διαιρούμενη οίον τον τε κομητα της κόρτης αύτοΰ κ3Ϊ τον του δέματος δομέστικον.
17 De Cerim. 489. 3, 17. 20.
18 Genesii. Regum. I. P. 10, 13.
19 Lex Ripuariorum. Tit. 88.
20 Zachariae v. Lingenthal. Geschichte des Griechisch-Rom. Rechts. XIV: Ό χαρτουλάριος προς την του στρατού καταγραφήν; ср.: Ducange. Glossarium Latinit. S. v. chartularii (со ссылкой на «Тактику» Льва. С. 4, § 31).
21 Ducange. Glossar. graecitatis. S. v.: Δομέστικος του δέματος ος μετά κόμητος κόρτης είς την προέλευσιν του στρατηγού τέτακται.
22 De Cerim., 663, 6: Δρουγγαροκόμητες 64, έχοντες οι αυτοί δρουγγαροκύμητες οί μεν ανά στρατιωτών 2, οί δε ανά 3.
23 Εν δε εκαστον βάνδος 'εχέτω το ίδιον φλάμουλον… 'έχειν δε καί τα φλάμουλα τα γνωρίσματα από στοιχείων.- Cod. Моск. Син. б. № 436. Fol. 129 ν.
24 Моск. Син. библ. Cod. 260. Fol. 269 ν.: οί κένταρχοι εφεξής δε οί δέκαρχοι, ήγουν οί πρώτοι των λεγομένων άκιών.
25 Ducange. Glossar. graecitatis. S. v.
26Leonis. Tactica: "Εκαστος τουρμάρχης άφοριζέτω ίδιον μανδάτορα προς το μη παραμένειν αυτόν είς την κόρτην του στρατηγού; Clossar. S. ν. Μανδάτωρες.
27 De Cerim. 738, 5. Протомандаторы в тексте Константина пропущены, их место должно быть там, где стоят протомандаторы экскувиторов, т. е. р. 738, 10.
28Malalas. 429; Theoph. 175; Cedreni. 643.
