В том же 1955 г. появился еще один журнал «Norda Prismo» («Северная Призма») под редакцией Ф. Силади. Это не был чисто литературный журнал и уровень его не был высок. В 1963 г. Ф. Силади сменил У. Олд. Благодаря новому главному редактору значительно поднялся уровень художественных произведений, так как его страницы предоставлялись в основном талантливым авторам оригинальных (не переводных) произведений. Но журнал выходил не регулярно, объем его менялся и продержался он до 1973 г.
В 1962 г. УЭА начала издавать свой журнал под заглавием «Monda Kulturo» («Всемирная культура»). В первый период существования журнала его редактором был У. Олд. В журнале публиковались преимущественно оригинальные произведения, но это устраивало не всех авторов и подписчиков. На смену У. Олду пришел А. Албо. С его приходом на страницах журнала увеличилось число переводов национальных литераторов, но и это не спасло журнал, и в 1966 г. прекратилось его издание.
В 1969 г. в Италии начал выходить журнал «Literatura Foiro» «Литературная ярмарка». Редакция журнала считала его естественным продолжением журнала «Norda Prismo». Из Милана журнал сначала перекочевал в Хельсинки, а затем в город Ла Шо-де-Фон, где и издается в настоящее время. Выходит в году 4 номера, объем небольшой, много материала, не относящегося к художественной литературе.
С октября 1980 г. выходит в Бразилии сугубо литературный журнал «Fonto» («Источник»). В издании журнала прннймают участие видные эсперантские писатели: Г. Варенгьен, М. Боултон и др. Публикуются в нем произведения и советских поэтов (Г. Дресен, Н. Дановского и др.). Большинство публикуемых материалов составляют оригинальные произведения. Изредка появляются рецензии на эсперантские книги.
Ныне, как и в прошлые годы, литературные произведения малых форм и рецензии публикуются в печатных органах ассоциаций эсперантистов, научно-популярных журналах и других периодических изданиях. Назовем некоторые из них.
«Bulgara Esperantisto» («Болгарский эсперантист») - орган Болгарской эсперанто-ассоциации; основан в 1919 г., удостоен ордена «Кирилл и Мефодий» 1-й степени. Выходит ежемесячно в Софии.
«Hungara Vivo» («Жизнь Венгрии») - орган Венгерской эсперанто-ассоциации; основан в 1960 г. Выходит раз в два месяца в Будапеште.
«El Popola Cрinio» («Из народного Китая») - ежемесячный журнал, издаваемый в Пекине Китайской эсперанто-лигой.
«Heroldo de Esperanto» - международная газета эсперанто-движения; основана в 1920 г. До 1925 г. выходила под названием «Esperanto Triumfonta» («Эсперанто, которое одержит победу»). С 1925 г. носит нынешнее название; выходит два pasa в месяц в Италии.
Рецензии на художественные произведения, учебную литературу и т. п. печатаются в официальном органе УЭА - «Эсперанто», основанном в 1905 г. Журнал выходит ежемесячно в Роттердаме.
Рецензии на эсперанто-книги публикуются также в журнале «der esperantist» - информационном листке Эсперанто-ассоциации при Культурном объединении НДР; журнал выходит в Берлине с 1964 г. 6 раз в году.
Научные статьи публикуются в научных журналах, а порою как приложение в других периодических изданиях. Есть два типа научных журналов: 1) журналы, в которых публикуются работы из различных областей науки и 2) журналы, посвященные только одной отрасли науки.
К первой группе относятся следующие журналы.
«Scienca Revuo» («Научное обозрение») - официальный орган ISAE (см. с. 178); ныне выходит четыре раза в году в Чапеко (Бразилия).
«Budapeshta Informilo» («Будапештский информационный бюллетень»), центральный орган Венгерской эсперанто-ассоциации; основан в 1970 г., выходит ежемесячно в Будапеште.
«Sciencaj Komunikajhoj» («Научные сообщения») - приложение к журналу «Budapeshta Informilo»; выходит в Будапеште не менее одного номера в году.
«Scienca Mondo («Мир науки») - орган Всемирной федерации научных работников; с 1976 г. издается на пяти языках: английском, французском, немецком, русском и эсперанто. Эсперантский вариант выходит в Болгарии четыре раза в году.
Ко второй группе относятся такие журналы.
«Aktuala komputado» («Актуальные вопросы вычислительной техники»); начал выходить в 1985 г. во Франции.
«Homo kaj Kosmo» («Человек и космос»); выходит в Загребе четыре раза в году.
«Interlingvistika Informa Servo» («Информационный бюллетень по интерлингвистике»); выходит четыре раза в году в г. Рейнбек.
«Internacia jura revuo» («Международный юридический журнал»); выходит два раза в году в г. Грац.
«Internacia komputado» («Международный журнал по вычислительной технике»; выходит четыре раза в году в Будапеште; новое наименование журнала «Fokuso»).
«Medicina internacia revuo» («Международный медицинский журнал»); выходит два раза в году в г. Маелсаси-си (Япония).
5.14. ФРАГМЕНТЫ ПОЛИТИЧЕСКОЙ, НАУЧНО-ПОПУЛЯРНОЙ И ХУДОЖЕСТВЕННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ НА ЭСПЕРАНТО
В этом параграфе - в качестве дополнения к очерку об эсперантской литературе - представлены фрагменты оригинальной и переводной литературы на эсперанто без перевода на русский язык. Читатель может воспользоваться «Эсперанто-русским словарем» Е. А. Бокарева, второе издание которого вышло в свет в 1982 г.
К. MARX, F. ENGELS
EL "LA KOMUNISTA MANIFESTO"
La historio de chiu gisnuna socio estas la historio de klasbataloj.
Liberulo kaj sklavo, patricio kaj plebano, barono kaj servutulo, korporacia majstro kaj helpanto, unuvorte - subpremanto kaj subpremato staris en konstanta antagonismo al si reciproke, kondukis seninterrompan jen kashitan, jen malkashan batalon, batalon, kiu finighis chiufoje per revolucia transformo de l' tuta socio ail per la komuna pereo de la batalantaj klasoj.
En la pli fruaj epokoj de l' historio ni trovas kompletan dismembrighon de la socio en diversajn statojn, diversspecan gradighon de la sociaj pozicioj. En la antikva Romo ni havas patriciojn, kavalirojn, plebanojn, sklavojn; en la mezepoko - feudalajn sinjorojn, vasalojn, korporaciajn majstrojn, helpantojn, servutulojn kaj ankorau al tio en preskau chiu el tiuj chi klasoj denove specialajn gradigojn.
La moderna burgha socio, elirinta el la pereo de l' socio feudala, ne forigis la klasajn antagonismojn. Ghi metis nur novajn klasojn, novajn kondichojn de l' subpremo, novajn formojn de l' batalo sur la lokon de la malnovaj.
Nia epoko, la epoko de la burgharo, distingighas tamen per tio, ke ghi la klasajn antagonismojn simpligis. La tuta socio disfendighas pli kaj pli en du grandajn malamikajn tendarojn, en du grandajn reciproke rekte kontraue starantajn klasojn: burgharo kaj proletaro.
(Informilo de CK SEU, 1928, N 1/2, p. 63)
V. I. LENIN
EL "SHTATO KAJ REVOLUCIO"
Shtato povas malaperi nur kiam la socio efektivigos regulon: chiu lau la kapabloj, al chiu lau la bezonoj, t. e. kiam homoj tiel kutimighos al plenumo de la bazaj reguloj de komunumo kaj kiam ilia laboro estos tiom produktiva, ke ili libervole laboros lau la kapabloj. «La malgranda horizonto de burgha rajto», deviganta kalkuli kun la senkompato de Shejlok, chu oni ne laboris duonhoron pli ol alia, chu ne ricevis pli malmulte da pago ol alia - tiu chi mallargha horizonto estos tiam trapasita. La distribuo de la produktajhoj ne postulos tiam, ke la socio normigu la kvanton de ricevotaj de chiu produktajhoj; chiu libere prenos «lau la bezonoj».
Tradukis K. Velkov
W. HUBE
EL "JAN AMOS KOMENSKY -PIONIRO DE INTERNACIA LINGVO"
Inter la sciencularo de la 17-a jarcento unu viro elstaras, ano de la malgranda chehha nacio, Jan Amos Komensky, en la latinigita formo nomita Comenius, la granda instruisto de nacioj, glora pedagogo kaj filozofo, kiu profetis la tempon, kiam la homaro profitos de universala helpa lingvo...
Jan Amos Komensky naskighis ... en jaro 1592 en Uhersky Brod - Moravio. La nomo «Komensky» havas jenan originon: la patro de J. A. Komensky, Martin Komensky, translokiginta el Komna al Uhersky Brod, kie Jan naskighis, estis nomata Komensky, char la loghantoj nomis novan najbaron lau la loko de la deveno. Ankorau estante tre junagha knabo, li perdis siajn gepatrojn kaj grandighis en nescienco, char liaj kuratoroj ne alte taksis sciencajn studojn. Hazarde en 1608 li alvenis al la studo de latina lingvo kaj akcelis nun, antaupushata de ega sciavido, sian pliklerighon. Fininte siajn latinajn studojn en Pferov, li iris al Herborn kaj studante en la tiea universitato, en li maturighis la ideo pri bohema vortaro kaj pri ghenerala priskribo de la mondo...
La sorto jhetis lin jen tien, jen tien... Li estis la sola viro de la jarcento, kiu tiel klare ekkonis la malperfektajhon en la antaua kaj samternpa eduk- kaj instrusistemo, montris en sia chefverko «Didaktiko», tio estas «arto de la arta instruado», al la tuta homaro, kiamaniere eduki la junularon al la noblaj moroj... kaj instrui al ghi utilajn sciojn...
Sed nia intereso estu direktata je la laboroj de Komensky koncerne artefaritan lingvon universalan...
La penadoj de Comenius celis al plibonigo de la mondo... El chi tiu fonto venis ankau liа penado pri artefarita lingvo universala, per kiu oni devus kulturadi la pansofion kaj disvastigadi lumon de sagho kaj civilizacio universala inter chiuj nacioj, ech plej malcivilizitaj, kaj tiel prepari kaj ebligi la repacigon kaj unuighon de homaro, la reformon de la mondo... De 1641 li jam meditas... pri nova ilo de la interkomprenigho, konstatante, ke «certe estas pli facile, ke chiuj lernu unu aferon, ol unu homo chion» [106, p. 6-8].
A. FERNANDEZ
EL "SENGHENAJ DIALOGOJ"
La evoluo de nia shtorme agitata epoko baldau ne plu permesos, ke mezkultura homo estu nescia pri la chefaj fortoj kaj impulsoj, kiuj profunde regas en la nature Fundamentaj prisciencaj demandoj ja tiel forte povas influi nian pensmanieron (sekve, nian konduton), ke ni ne rajtas ilin ignori - ili estas tro gravaj por resti izolitaj de ghenerala publiko.
Bedaurinde, por la ghenerala publiko chio sciencoza ofte elvokas senton de malshato kaj enuo... Tiun antipation de la publiko klopodas venki la sciencpopulariga literaturo. «Senghenaj dialogoj» estas plua provo en tiun direkton. Per fresha lingvajho ghi invitas la leganton gustumi la plej interesajn aspektojn de pluraj atingoj el fiziko, biologio... Gravito estas cheftemo de la unua dialogo.
UNUA DIALOGO
«...Terano estas respektinda scienculo... Regule lin vizitas liaj genevoj, Pensuto kaj Dubinja... Jen kion ili hodiau ekscias pri...
LA MISTERA GRAVITO
Terano. Envenu, envenu! Mi vidas lau viaj brunozaj vizaghoj, ke vi ghuis sunplenajn feriojn! Mi ech suspektas, ke vi estis en montara regiono...
Dubinja. Prave, Ochjo! Vi sendube konjektas tion el la eleganta irmaniero de mia frachjo, chu?
Terano. Ha...?!
Pensuto. Afabla fratineta aludo al falo, kiun mi faris de sur krutajho... Postrestis kontuzita piedo, same kiel pli da respekto por la tera gravito!
Terano. Nu, Pensuto, konsolighu: vi ja skue interkonatighis kun unu el la plej misteraj kaj senindulgaj naturfortoj. La gravito superregas nian vivon ekde nia naskigho. Ekde pratempoj la homo sentas sin gluita al la tera surfaco, kiel musho al siropo. Chu mirige, ke li chiam jhaluze okulumas al chielo, birdoj kaj nuboj?... Jen kial en mitoj kaj legendoj tiel abundas rakontoj pri komun-homa revo: eskapi la gravitan tiranecon!
Dubinja. Poezia balzamo por dolora piedo...
Terano. La nuntempo, malpli poeziema sed des pli praktika, abrupte shanceligis tiun tiranecon - ni ja sukcesis venki la teran graviton kaj modeste, kvankam decide, eniri la Kosmon». [100, p. 13, 14].
STOJAN DJOUDJEFF
LA GENEZO DE LA POPOLKANTOJ
Popolkantoj estas produktoj de arto sinkretisma: che ili роеzio, muziko kaj danco kunestas sur komuna bazo - la ritmo. En la folkloro ne ekzistas versajhoj (poemoj) sen melodio, poezio sen muziko. Chiuj versajhoj estas kantataj, ofte ankau dancataj. La recitative plenumataj tekstoj estas ankati speco de kantoj. En ili la muziko de la melodio kaj muziko de la parolo estas ghemelaj. Pli prave, la muziko de la melodio kreskas, shprucas spontane el la naturaj sonoj de la paroloj.
