Oni povas konsideri la muzikon kiel specon de tria signalsistemo, konstruita sur la fundamento de la dua signalsistemo (la lingvo) kaj konsistanta el signaloj de la parolaj signaloj, ligitaj al la t. n. kondichitaj refleksoj.
En tiu chi rilato la belga komponisto Andre Modeste Gretry tushis la kernon de la problemo, difinante la karakteron de la tonarto: «La musique ne copie point les objets, mais la parole qui les decrit» - aserto, kiun ni povas traduki pli-malpli libere: «La muziko ne pentras («kopias») la objektojn mem (kiel la lingvo, la vorto ilin pentras, rim. de la tradukinto), sed la parolojn, kiuj ilin priskribas».
Efektive, la muziko estas speco de lingvo - «lingvo de la korо» - kiu havas sian gramatikon kaj sintakson, sian morfologion, etimologion, semantikon kaj stilistikon. Kiom ajn malsimila al la ordinara lingvo, tiu chi «triasignala lingvo» estas intime ligita al la duasignala kaj en multaj rilatoj dependas de ghi [138, p. 95].
Stojan Djoudjeff (Ghughev) - d-ro de filozofio el la Universitato de Parizo, chefo de la katedro kaj ordinara profesoro pri muzikteorio che la Shtata Akademio de Muziko en Sofio.
L. L. ZAMENHOF
LA ESPERO
En la mondon venis nova sento,
tra la mondo iras forta voko;
per flugiloj de facila vento
nun de loko flugu ghi al loko.
Ne al gravo sangon soifanta
ghi la homan tiras familion;
al la mond' eterne militanta
ghi promesas sanktan harmonion.
Sub la sankta signo de l' espero
kolektighas pacaj batalantoj,
kaj rapide kreskas la afero
per laboro de la esperantoj.
Forte staras muroj de miljaroj
inter la popoloj dividitaj,
sed dissaltos la obstinaj baroj
per la sankta amo disbatitaj.
Sur neutrala lingva fundamento
komprenante unu la alian,
la popoloj faros en konsento
unu grandan rondon familian.
Nia diligenta kolegaro
en laboro раса ne lacighos,
ghis la bela songo de l' homaro
por eterna ben' efektivighos.
L. L. ZAMENHOF
LA VOJO
Tra densa mallumo briletas la celo,
al kiu kuraghe ni iras.
Simile al stelo en nokta chielo,
al ni la direkton ghi diras.
Kaj nin ne timigas la noktaj fantomoj,
nek batoj de l' sorto, nek mokoj de l' homoj,
char klara kaj rekta kaj tre difinita
ghi estas, la voj' elektita.
Nur rekte, kuraghe kaj ne flankighante
ni iru la vojon celitan!
Ech guto malgranda, konstante frapante,
traboras la monton granitan.
L' espero, l' obstino kaj la pacienco
jen estas la signoj, per kies potenco
ni pasho post pasho, post longa laboro,
atingos la celon en gloro.
Ni semas kaj semas, neniam lacighas,
pri l' tempoj estontaj pensante.
Cent semoj perdighas, mil semoj perdighas,
ni semas kaj semas konstante.
«Ho, chesu!» mokante la homoj admonas,
«Ne chesu, ne chesu!» en kor' al ni sonas:
«Obstine antauen! La nepoj vin benos,
se vi pacience eltenos».
Se longa sekeco au ventoj subitaj
velkantajn foliojn deshiras,
ni dankas la venton, kaj, repurigitaj,
ni forton pli freshan akiras.
Ne mortos jam nia bravega anaro,
ghin jam ne timigas la vento, nek staro,
obstine ghi pasas, provita, hardita,
al сеl' unu fojon signita!
Nur rekte, kuraghe kaj ne flankighante
ni iru la vojon celitan!
Ech guto malgranda, konstante frapante,
traboras la monton granitan.
L' espero, l' obstino kaj la pacienco
jen estas la signoj, per kies potenco
ni pasho post pasho, post longa laboro,
atingos la celon en gloro.
L. ZAMENHOF
PLUVO
Pluvas kaj pluvas kaj pluvas kaj pluvas
Senchese, senfine, senhalte,
El chiel' al la ter', el chiel' al la ter'
Are gutoj frapighas resalte.
Tra la sonoj de l' pluvo al mia orelo
Murmurado penetras mistera,
Mi revante auskultas, mi volus kompreni,
Kion diras la vocho aera.
Kvazau ia sopir' en la vocho kashighas
Kaj audighas en ghi rememoro...
Kaj per sento plej stranga, malghoja kaj ghoja,
En mi batas konfuze la korо.
Chu la nuboj pasintaj, jam ofte viditaj,
Rememore en mi revivighis,
Au mi revas pri l' sun', kiu baldau aperos,
Kvankam ghi en la nuboj kashighis?
Mi ne volas esplori la senton misteran,
Mi nur revas, mi ghuas, mi spiras;
Ion freshan mi sentas, la fresho min logas,
Al la fresho la koro min tiras.
KALMAN KALOCSAY
EL"EN AMARA HORO"
Nenio estas vi, nenio,
se, pri la senco sen konscio,
vi hurlas pri la «nova sento»!
Mi volus scii vin fermento,
potenca povo, fort' magia:
dormema «rondo familia». ...
Ke rifughante de la devoj,
nur gapas vi kun strabaj revoj
kaj alpreninte dignan pozon
kelkfoje jhetas vi almozon
sur la altaron de l' Afero:
chu tio estas do ofero?
...Oferoj nutras la aspirojn,
postulas chiu venk' - martirojn!
Ne kovru pale vian vangon,
neniu volas vian sangon,
sed donon, faron kaj fervoron
kaj koron, sed la tutan koron!
JULIO BAGHY
ESTAS MI ESPERANTISTO
Verda stelo sur la brusto
iom palas pro la rusto.
Mi ne estas purigisto;
estas mi esperantisto.
Kusas ie sub tegmento
«Netushebla Fundamento».
Tushu ghin nur la Mefisto;
estas mi esperantisto.
Polkovrite sur bretaro
putras mia SAT-vortaro.
Tedas min la vorto-listo;
estas mi esperantisto.
Gramatikon mi ne konas
kaj gazeton ne abonas...
Librojn legu la verkisto;
estas mi esperantisto.
Mi parolas kun rapido:
«Bonan tagon! Ghis revido!»
Ghi sufichas por ekzisto;
estas mi esperantisto.
Pionirojn mi kritikas,
la gvidantojn dorne pikas
kaj konspiras kun persisto;
estas mi esperantisto.
Por la venko mi esperas,
sed nenion mi oferas,
mi ne estas ja bankisto;
estas mi esperantisto.
Se baraktas en la krizo
la movado, organizo,
helpas mi nur per rezisto;
estas mi esperantisto.
Flugas per facila vento
el la busho Nova Sento.
Ghi sufichas por sofisto;
estas mi esperantisto.
Post la mort' che tombo mia
staros «rondo familia»,
nekrologos jhurnalisto;
estis mi esperantisto.
EUGENO MIHALSKIJ
JAM SUPERFLUAS VORTOJ
Jam superfluas vortoj, - transiru ni al agoj,
posedu kuraghecon, obstinon, paciencon.
Sufichas jam revado kaj belaj dolchimagoj -
ni devas esti bravaj kaj havi volpotencon.
Ni forghu novan vivon sur firma nov-amboso
kaj shprucu ni fajregojn en la aer' mucida -
char vera viv' naskighi nur povas el hhaoso,
alie ni pereos pro nia stat' rigida...
Miljaroj jam forpasis en раса evoluo -
kaj kion do ni havas en fina rezultato? -
Malchasto ghenerala, fiagoj, sangofluo,
kaj nia tuta vivo nur estas kazemato!
«Shtupar' de Evoluo» - ne estas nia savo,
char ghian lastan shtupon chu iam oni venas?!
Dum pac-evoluante ni restas nuraj sklavoj,
la Vivo, sucha Monstro, triumfas kaj katenas.
Ni devas nin pretigi al la operacio
kaj per sentrema mano distranchi la absceson
por tutforigi puson el korpo de l' socio
kaj de malsan' terura chesigi la progreson.
Ni rekomencu vivon sur shtonoj de ruino.
Ni templojn rekonstruos neniam pro tialo,
ke ili nur limigas flugcelon al Senfino,
kreante rigidajhojn el alta idealo.
Sufichas prostituo de vol', kuragha penso; -
ni devas plene ghui spiritan liberecon;
per penoj de klarvida kaj sanpotenca menso
ni kreos fine Amon kaj Veron kaj Belecon!
NIKOLAO HOHLOV
1905 (MOSKVO)
Mi memoras: fenestroj flamantaj
sub la suno subira sangadis,
kaj la stratoj, ebriaj pro kantoj,
al la rugha liber' serenadis.
Iu forta la brakojn muskolajn
disetendis por fojo unua
kaj eljhetis malnovajn idolojn
el la templo per bato forskua,,,
Flirtis gaje skarlataj rubandoj,
oron semis la suno vespera,
kaj respondis al chies demandoj
juna vocho: libero, libero!...
Sed ekkrakis la pafoj - de kie? -
Ekbruegis eksplodoj tertremaj,
kaj kun fajfoj de l' kugloj, orgie,
chien flugis malbenoj kaj ghemoj.
Frenezighe la homoj sin jhetis
post la nichon, al strataj anguloj,
pushis en la tumulto, faletis
kun teruro en larghaj okuloj.
NIKOLAO HOHLOV
VINTRA FABELO
Sur la sledo, svelta sledo, post amuza kabaredo,
kun tintila sonorad'
ni veturas - aventuras, la chevaloj fluge kuras
sub la stela miriad'.
En sereno de l' ebeno malaperas la fadeno
de la glata vintra voj' ..
Mia Nita - am' subita, de la frost' ebriigita
alpremighas en la ghoj'...
En fabelo kaj sen celo rotacias karuselo
de la sentoj en la kor'.
Hej, rapide kaj senbride flugi ien, flugi fide
kun favoro de Amor'!
Hej, chevaloj, hufaj shtaloj, kiel rido de cimbaloj
por dancanta ciganin',
uraganu, akompanu, dolche tiklu, ghutiranu
per freneza takto nin!
Brila negho - vintra regho - chion tenas en siegho,
gaje chirpas en la knar',
la survoja vento ghoja en malklara gam' hoboja
vokas, logas al kampar'.
Unu suno - unu juno ... la unua febra kuno
kaj magia stelpoem' ...
Mia Nita, am' subita, de la frosto rozkisita
chion kronas per alprem'!
M. LERMONTOV
NUBOJ
Nuboj chielaj, eternaj migrantoj,
super la step' via perla cheneto
flugas de l' Nordo al foraj Sud-landoj,
kiel mi mem - ekzilita poeto.
Kiu vin pelas antauen sen limo?
Chu hommalic' au kashita envio?
Fata decido? Au tre peza krimo?
Au de l' amikoj venen-kalumnio?
Ne. Ja por vi fremdas homaj suferoj,
mankas che vi la korshira pasio.
Chiam malvarmaj, eterne liberaj
Shvebas vi sen patroland', sen ekzilo.
Elrusigis A Korolevich
T. SHEVCHENKO
TESTAMENTO
Kiam chesos lasta spiro
en la brusto mia,
enterigu min en vasta
step' Ukrainia,
ke mi vidu kampojn, montojn -
tutan karan landon,
ke mi audu de l' krutajho
Dnipran hurl-mughadon.
Kiam bruaj Dnipraj ondoj
portos de l' kamparo
mavan sangon malamikan
al la blua maro,
tiam mi al dio iros,
forlasinte chion,
preghi pie... Sed ghis tio
mi ne konas dion.
Enterigu kaj levighu,
shiru katenerojn
kaj per sango malamika
shprucu la liberon.
Kaj en nova familio -
granda kaj libera -
ne forgesu rememori
min per vort' sincera.
Esperantigis A. Korolevich
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
Андреев Н. Д. Международный вспомогательный язык эсперанто.- Л., 1957.- 47 с.
Арлазаров М. С. Циолковский.- Тула : Примор. кн. изд.-во, 1977.- 286 с.
Арманд Д. Л., Баранский Н. Н., Обручев С. В. Проблема международного языка для научных контактов в работах по географии // Изв. Всесоюз. геогр. о-ва.-1961.-Т. 93, вып. 4.-С. 297-303.
Ахманова О. С. Естественные языки и постановка проблемы создания искусственного вспомогательного языка в эпоху научно-технической революции // Научно-техническая революция и функционирование языков мира.-М., 1977.-С. 37-41.
