Аленка расчаравана ўздыхнула.
- Кветкi я купiла сама, - усмiхнуўшыся, прашаптала яна. - Хацела пабачыць вас...
Вольга абняла яе i з тужлiваю ўсмешкаю прытулiла да сябе.
VI
Маруся Вайтовiч асцярожна прачынiла дзверы i зайшла ў кабiнет iнспектара па кадрах.
- Вы таксама з вышэйшай? - адразу запыталася пажылая, у строгiм дзелавым касцюме жанчына. - На станок, вучанiцай токара пойдзеце?
- Не! - адмовiлася Маруся. - Там шумна, бруд...
- Даражэнькая, - засмяялася iнспектар, - столькi iнжынераў скарацiлi! З рукамi-нагамi адрываюць любую працу, а вы носам круцiце! Вучанiцай маляра пойдзеце?
- Мазаiчнiцай! - папрасiлася Маруся. - Там хоць творчая работа...
- Трэба скончыць курсы...
- Згодна! - узрадавана ўсмiхнулася Маруся i пачала запаўняць картку.
Па-сапраўднаму шчаслiвая выбегла з кабiнета i сутыкнулася ў калiдоры з Дуброўскiм.
- I куды ж гэта так? - засмяяўся ён, прывiтаўшыся.
Калi даведаўся пра Марусiны справы, засмуцiў яе тым, што сказаў: мазаiчнiцаю цяжка куды ўладкавацца. I прапанаваў тэлефон адной фiрмы.
- Вы скажыце, што ад Дуброўскага, - усмiхнуўся ён, - i вас адразу, пасля курсаў, возьмуць на працу!
- Дзякую! - шчыра мовiла Маруся, i ёй стала сумна, што вось так нечакана развалiўся iх праектны аддзел: Зоська i Надзя Шэбан цяпер сядзяць дома, хатнiя гаспадынi. А Дуброўскi? Яна чула, быццам ён атрымаў у спадчыну маёнтак ад свайго прадзеда, стаў мiльянерам i цяпер узначальвае нейкую фiрму...
- Я падвязу вас, - прапанаваў Дуброўскi.
Маруся згадзiлася. Усю дарогу ехалi моўчкi - слухалi музыку. На развiтанне Дуброўскi ўсмiхнуўся i пацалаваў ёй руку...
Дома чакала шмат спраў, таму Маруся першым чынам вырашыла ўзяцца за ўборку кватэры. Учора прыходзiлi Iрэна з Аленкаю - цыравалi заплечнiкi, палаткi. Малявалi замак, князя Вiтаўта, Дарыну... Размаўлялi пра каханне... Маруся радавалася, што паход павядзе не Анатоль i што наогул ён ужо даўно выкраслены з яе жыцця...
Толькi ўзялася за справу - званок у дзверы. Адчынiла i застыла на парозе ад здзiўлення: перад ёю стаяў Анатоль, а за ягонай спiною - сарамлiвая, тоненькая, вастраносая Галя...
- Вось гэта сюрпрыз! - усмiхнулася Маруся. - Праходзь, Галя! А чаму гэта Анатоль з табою, на хвост садзiцца, у паход захацеў?
Яна насмешлiва агледзела яго з ног да галавы, запрасiла ў кватэру. Той адразу, па-свойску, усеўся на канапу, закiнуў нага за нагу i выпалiў:
- Курыцу ў цесце, антрыкот, залiўное! Усё гэта павiнна навучыцца гатаваць Галя, бо мы з ёю памiрылiся, вяселле - адразу пасля паходу. Навучы яе, калi ласка, Маруся, быць гаспадыняй!
Тая, аслупянеўшы, пазiрала на Галю, потым пастукала кулаком па сваiм iлбе:
- Во, у цябе, Галачка, макацёр не варыць! Ты ж сама ўпэўнiлася, што ён дэспат, што яму патрэбна проста баба, каб варыла-мыла, а ён па паходах будзе хадзiць! А цябе нiкуды не пусцiць!
- Ай, Маруся, - засмяялася Галя. - Гэта ён спачатку, а потым i дзяцей захоча, i ў паходы мяне браць стане...
- Чаму ты такая наiўная? - раззлавалася Маруся. - Калi чалавек табе адкрыта гаворыць аб сваiх патрабаваннях, чаму ты не верыш яму, а спадзяешся на нейкiя цуды? Ён жа табе канкрэтна сказаў: жанчыне месца на кухнi! Так, Анатоль?
- Ну! А як жа, - згадзiўся ён, - я заўсёды гавару праўду, навошта мне перад вяселлем прыкiдвацца адным, а потым станавiцца другiм. Я чалавек адкрыты, не вiляю, каб спадабацца. Да мужчыны трэба альбо прыстасоўвацца, альбо кiдаць!
- Вы ж такiя розныя, Галя! - узяла яе за плечы, глянула ў вочы Маруся. Людзi альбо падыходзяць адно аднаму, альбо не - сярэдзiны не бывае, Галя, вы ж не падыходзiце адно аднаму: у вас розныя iнтарэсы, патрабаванннi, погляды на жыццё! Ты хочаш, каб была турысцкая сям'я, а Анатоль хоча толькi сам удасканальвацца, хадзiць у паходы, рабiць кар'еру. Ён жэнiцца толькi таму, што надакучыла самому ежу гатаваць!
- Ён мяне кахае, - настойвала Галя.
Маруся зiрнула на Анатоля, i той адмоўна закiваў галавою.
Галя ўбачыла гэта i засмяялася:
- Ён жа з сузор'я Панны! А ўсе Панны - сарамлiвыя i нiколi ў каханнi не прызнаюцца, хаваюць свае пачуццi. Маёй сяброўцы муж сказаў "кахаю" толькi на трэцiм годзе сямейнага жыцця!
- Не спадзявайся на гэта, - уздыхнула Маруся. - Калi чалавек маўчыць, значыць, яму ёсць чаго маўчаць. "Не бойся крыклiвага, а бойся маўклiвага", недарэмна так кажуць у народзе.
Маруся падышла да акна, адхiлiла фiранкi. Вечар апускаўся на горад. Сонца садзiлася ў хмары, вялiкiя, чырвона-барвовыя. Мацнеў вецер, тужлiва хiсталiся верхавiны дрэў...
Галя прытулiлася да Анатоля, але той адхiлiўся ад яе, шыкнуў, маўляў, не час для абдымкаў. "Калi ты хмуры мiзантроп альбо эгаiстычны бурчун, - падумала Маруся, - шлюб не выправiць цябе. Шлюб нiкога не зменьвае - ён толькi зрывае маскi..."
- Якi ў цябе сакрэт? - раззлавана глядзеў на Наташу Мiкола. - Навошта тэлефанавала? Прыпёрся, як дурань, у твой iнтэрнат, цяпер на мяне ўсе тут пяляцца!
- А ты не звяртай нi на каго ўвагi! - засмяялася Наташа i ўсунула яму ў рукi выварку з бялiзнай. - Нясi на кухню!
- Я табе не грузчык!
- Тады сакрэту не скажу! - загадкава ўсмiхнулася яна.
Мiкола паслухаўся. Калi вярнуўся з кухнi ў яе пакойчык, Наташа рыхтавала на стол. Побач, на ложку, сядзелi з цiкаўнымi тварамi яе сяброўкi.
- Агледзiны ўстроiла? - буркнуў Мiкола, але за стол сеў.
Сяброўкi прымасцiлiся ля яго. Ён падмiргнуў iм, калупнуў вiдэльцам сардэльку, адкусiў, пачаў умiнаць рыс з чырвонай падлiвай.
Наташа перамiгнулася з дзяўчатамi i пачала:
- Мiколачка, пайшлi з намi ў Дом мэблi! Трэба нешта купiць, а мы саромеемся. Мужчыне спрытней! На грошы i пайшлi!
- Вы што, прэзерватывы там купляць будзеце? - незадаволена падняўся з-за стала Мiкола. - Што там, у мэблевым, можа быць такое, чаго можна саромецца?
Дзяўчаты захiхiкалi i пацягнулi Мiколу на вулiцу.
...У салоне дзiцячай мэблi Наташа пашапталася з прадаўшчыцай, павiляла з таемнай усмешкай ля Мiколы i загадала яму iсцi ў касу выбiць чэк. Калi ён падышоў з чэкам да прадаўшчыцы, тая ветлiва падкацiла да яго дзiцячую каляску. Мiкола раздражнёна ўздыхнуў, моўчкi выкацiў каляску з салона i на вулiцы развiтаўся з дзяўчатамi, сказаўшы iм, што ў гэтым жарце няма нiчога смешнага.
Ля свайго iнтэрната сутыкнуўся з Аленкай.
- Заявiлася! - буркнуў сабе пад нос.
- Мiколачка, мне трэба табе сказаць нешта сур'ёзнае, - пачырванеўшы, мовiла Аленка.
- Што, табе таксама каляску купiць? - са злосцю кiнуў Мiкола.
- Мiколачка! - заззяла Аленка. - Як ты здагадаўся? Я такая шчаслiвая! Яна кiнулася яму на шыю. - Мне доктар сказаў, што нельга рабiць першы аборт, i вось ты не супраць нашага дзiцяцi... Дзякую! Я так кахаю цябе!
- Якiя кнiжныя словы! - узяўся за ручку дзвярэй Мiкола. - Яны не адгукаюцца ў маёй душы. Ну што мне рабiць, Аленка, каб пакахаць цябе, што?
- Давай пажэнiмся, а тады прывыкнеш, - папрасiла Аленка i дакранулася да ягонай рукi. - Можа, i каханне прыйдзе. Кажуць, калi ў сексе абаiм добра, то i ўсё будзе добра.
- А душа, Аленка? - узмалiўся Мiкола. -Зачараванне сексам пройдзе, а што рабiць душы потым, калi мы духоўна чужыя?..
- Навошта ж тады ты прыняў маё каханне?
- Я прыняў тваё цела, каб не загубiць адмовай у каханнi тваю душу.
- Ты ўжо яе загубiў! - заплакала Аленка.
- Мне трэба было цябе адхiлiць, так? - абняў ён дзяўчыну. - Каб адхiлiў, ты ўсё роўна пакутавала б. А цяпер хоць добры ўспамiн застанецца пра каханне. Не трэба табе цяпер дзiця, Аленка! - папрасiў Мiкола. - Удасканальвайся, рабi кар'еру. З тваiмi знешнiмi дадзенымi ты можаш дасягнуць многага, трэба толькi стаць трошкi камунiкабельнай, дзелавiтаю, смелаю. Ты - меланхолiк, саромеешся ў кампанii. А ведаеш, трэба проста ў кампанii звярнуць на сябе ўвагу, стаць у цэнтры ўвагi, паглядзiш, тады ўсё будзе добра i ўсё ў цябе атрымаецца. Ты наiўная, добрая, у цябе ёсць будучыня - ты станеш зоркаю. Паслухайся мяне, калi ласка!..
Мiкола закусiў вусны i моцна прыцiснуў дзяўчыну да сябе. Яна вырвалася i пабегла да аўтобуснага прыпынку.
- Ну, што ты стаiш самотная? - усмiхнулася чараўнiца Iлона. - Я твайго бацьку не адбiвала, сам прыйшоў да такога рашэння. Я марожанае заказала, зараз прынясуць, i "Фанты", любiш?
Iрэна згодна кiўнула i прысела за столiк.
- Я ведаю, што ён кахаў цябе, але пакiнуў, - з болем выгаварыла Iрэна.
- Пакiдаюць розных, а вяртаюцца да самых каханых, - удумлiва мовiла Iлона.
- Вiдаць, добрая была, што ад цябе пайшоў муж твой? - засмяялася Iрэна. Альбо выгнала?
- Настае дзень, калi быццам прачынаешся ад доўгага сну, - сур'ёзна мовiла Iлона, - i разумееш, што ляжыць ля цябе зусiм чужы чалавек. I робiцца страшна, што вось з гэтым чужым табе прыйдзецца жыць да старасцi...
- Iшла за роднага, а аказаўся чужым? - ухмыльнулася Iрэна.
- За незнаёмца iшла, - уздыхнула Iлона, - зусiм мала ведала яго, амаль дзве ночы.
- А бацьку майго ты за колькi начэй закахала ў сябе?
- Начэй у нас не было, - усмiхнулася Iлона. - Мы даўно ведалi адно аднаго, часта размаўлялi, на турзлётах былi - твая ж мацi грэбавала турзлётамi, паходамi, а дарэмна! А чалавек раскрываецца менавiта ў паходах, у сумесных вылазках на прыроду, а не ў сексе i не ў экскурсiях у суседнi кiнатэатр. Калi хочаш больш даведацца пра чалавека, зразумець, падыходзiць ён табе цi не, больш размаўляй з iм.
