folio ‘лист’,
freŝa ‘свежий’,
industrio ‘промышленность’,
inviti ‘пригласить’,
kafo ‘кофе’,
klara ‘ясный’,
kuraĝa ‘смелый’, ‘храбрый’,
lago ‘озеро’,
militi ‘воевать’,
monumento ‘памятник’, ‘монумент’,
morti ‘умереть’,
odori ‘пахнуть’,
ofta ‘частый’,
oro ‘золото’,
palaco ‘дворец’,
paŝi ‘шагать’, ‘ходить’,
placo ‘площадь’,
plaĝo ‘пляж’,
precipe ‘особенно’, ‘главным образом’,
prepari ‘готовить’,
profunda ‘глубокий’,
promeni ‘гулять’,
punkto ‘точка’,
regiono ‘область’,
renkonti ‘встретить’ (renkontiĝo ‘встреча’, ‘слет’),
restoracio ‘ресторан’,
rivero ‘река’,
rondo ‘круг’,
salono ‘зал’,
skioj ‘лыжи’,
standardo ‘знамя’,
suferi ‘страдать’,
valoro ‘ценность’, ‘стоимость’, ‘значение’,
viziti ‘посетить’,
voki ‘звать’, ‘призвать’.
Без перевода: bukedo, ekspluati, materialo, muzeo.
Грамматика
11-1.Наречиеplu ‘далее’, ‘более’, ‘больше’ указывает на продолжительность действия или состояния, тогда как наречие pli указывает на более высокую степень качества: Ni iru plu! Пойдём дальше!‘; kaj tiel plu ’и так далее (но: Mi pli multe iris, ol veturis ‘Я больше ходил, чем ездил’); Ĝis tie kaj ne plu! ‘До этого места и не больше!’; Mi plu sportas Я продолжаю заниматься спортом‘; Mi ne plu sportas ’Я больше не занимаюсь спортом (раньше занимался, а теперь нет); Mi plu ne sportas ‘Я продолжаю не заниматься спортом’.
11-2.Предлоги: krom ‘кроме’; preter ‘мимо’; pro ‘за’, ‘из-за’, ‘ради’, ‘по причине’: Krom esti bela, ŝi estas ankaǔ bonkora ‘Кроме того, что она красива, она также добра’; preter rivero ‘мимо реки’; preterrigardi eraron ‘проглядеть ошибку’; Dankon pro la memorigo! ‘Спасибо за напоминание!’
11-3. Переход из одного состояния в другое, как и направление движения к цели, обозначается окончанием -n: Transformi parolon en faron estas multe pli malfacile, ol transformi faron en parolon (M. Gorjkij) Превратить слово в дело гораздо труднее, чем дело в слово.
11-4. При опущенном в предложении существительном притяжательное местоимение употребляется с артиклем: Via kafo estas pli bona, ol la mia ‘Твой кофе лучше, чем мой’; La saĝo de ĉiuj homoj, kune prenitaj, ne helpos al tiu, kiu ne havas la sian.
Прилагательное тоже может употребляться самостоятельно, когда определяемое существительное подразумевается. В этом случае прилагательное часто (но не обязательно!) употребляется с артиклем или притяжательным местоимением: kara mia! ‘дорогой мой!’; Ne la bela estas amata, sed la amata estas bela Не красивая любима, а любимая красива‘; La nova estas la bone forgesita malnova ’Новое – это хорошо забытое старое.
Словообразование
11-5. Суффикс -ec- образует слова, обозначающие абстрактное состояние, свойство, качество: aktiveco ‘активность’; heroeco ‘героизм’; facileco ‘лёгкость’; patrineco ‘материнство’; saĝeco ‘мудрость’; verŝajneco ‘вероятность’; miseco ‘ошибочность’; unueca ‘единый’ (т. е. представляющий собой единство); eco ‘свойство’; rememori la pasintecon вспомнить прошлое‘; La estonteco estas nia ’Будущее принадлежит нам; Niaj plej grandaj malamikoj en maljuneco estas mallaboremo kaj neniofarado Наши самые большие враги в старости – лень и безделие.
11-6. Суффикс -ism- образует слова, означающие «учение, течение в обществе, направление в искусстве, науке»; marksismo, esperantismo; La internaciismo kontraǔstaras al la naciismo ‘Интернационализм противостоит национализму’.
11-7. Суффикс -ebl- означает «возможность»: komprenebla ‘возможный для понимания’, ‘понятный’; kompreneble ‘понятно’, ‘разумеется’; manĝebla ‘съедобный’; trinkebla ‘питьевой’; nedisigebla ‘нерасторжимый’; neforigebla ‘неустранимый’; eble ‘возможно’; espereble ‘возможно’, ‘можно надеяться’; portebla radioricevilo ‘портативный радиоприемник’; eble jes, eble ne ‘может быть, да, может быть, нет’; Bonvolu pardoni min: mi volis fari plejeble bone Извините меня, пожалуйста: я хотел сделать как можно лучше‘; La tempo trairis nerimarkeble ’Время прошло незаметно‘; Tio estas nepardonebla ’Это непростительно.
11-8. Суффикс -aĉ- означает «презрение»: ridaĉi ‘фыркать’; rigardaĉi ‘глазеть’, ‘таращить глаза’; kritikaĉi ‘критиканствовать’; mortaĉi ‘подохнуть’; ĉevalaĉo ‘кляча’; aĉega ‘прескверный’; Kiam kurĉevalo maljuniĝas, ĝi fariĝas ĉevalaĉo. Ĉiu aĉaĵo trovas sian ŝatanton.
11-9. Суффикс -um- не имеет точного значения; он употребляется в тех случаях, когда другие суффиксы не подходят по смыслу: proksimuma ‘приблизительный’; plenumi ‘выполнить’, ‘исполнить’; malvarmumi ‘простудиться’; foliumi ‘листать’; vortumi выразить словами‘, ’сформулировать‘; bone vortumita ideo ’хорошо сформулированная мысль. Он употребляется и в качестве корня, чтобы обозначить слово, которое в момент речи не приходит в голову: Donu al mi tiun umon! ‘Дай мне ту штуковину!’ (забыл, как она называется); Kial vi umas tiel longe? Почему ты возишься так долго?
Tra la urbo
— Karaj geamikoj, partoprenantoj de la Renkontiĝo de esperantistoj de Volgo kaj Uralo, ni invitas vin rigardi nian internaciisman urbon Ufa. Nun ni staras apud la monumento de amikeco inter la rusa kaj baŝkira popoloj.
— Ŝajnas, estas ankoraǔ aliaj monumentoj, ĉu ne?
— Kompreneble. Estas monumento al V. I. Lenin en avenuo de Oktobro. Sur la plej alta punkto de la urbo staras Salavat, kuraĝa kunbatalanto de Pugaĉov, kiu militis por liberigo de la popolo, suferinta pro ekspluatado.
— Mi aǔdis, ke Ufa havas riĉan historion.
— Tute ĝuste. Ni vizitos hodiaǔ la historian kaj regionstudan muzeon. En ĝiaj salonoj vi povos vidi multe da valoraj dokumentaj materialoj. Krom tio, ni vizitos la centran parkon, en kiu ĉiam brulas fajro memore al lokaj herooj kaj agantoj, kies nomoj estas senmortaj.
— Kio troviĝas tie ĉi?
— La ĉefa placo. En la Sovetia tempo ĉi tie preterpaŝadis laborantoj kun ruĝaj standardoj okaze de grandaj festoj. Nun oni ripozas familie ĉe la placo kaj en la apuda parko, kiu iom post iom transiras en arbaron.
— Ĉu Ufa estas industria urbo?
— Jes, el iama urbeto ĝi transformiĝis en industrian urbegon. La peza industrio aperis ĉi tie dum la Granda Patruja milito kaj de tiam ĝi multe evoluis.
— Kio pri la kulturo kaj ĉiutagaj necesaĵoj?
— Same kiel en ĉiuj nuntempaj grandaj urboj, ankaǔ en la nia troviĝas ĉiupaŝe multaj vidindaĵoj: teatroj, kinejoj, kulturpalacoj, magazenoj, hoteloj, restoracioj, kafejoj ktp (kaj tiel plu). Sur la loko de malnovaj domaĉoj staras novaj, komfortaj domegoj. Bonvolu rigardi dekstren: nun ni preterveturas la Nacian bibliotekon, kiu havas riĉan kolekton de libroj, interalie, ankaǔ en Esperanto.
— Ĉu en la urbo estas multe da lernejoj?
— Proksimume cent tridek lernejoj. Ankaǔ aro da superaj lernejoj kaj teknikaj mezaj lernejoj. Jen maldekstre vi vidas la Baŝkirian universitaton. Kaj proksime de ĝi troviĝas la televida centro. Ne forgesu, ke morgaǔ vespere okazos televida elsendo pri nia Esperanto-renkontiĝo.
— Kie ripozas la ufanoj?
— La urbo troviĝas ĉe tri sufiĉe profundaj riveroj kun bonaj plaĝoj, kie multaj homoj ŝatas pasigi la tempon. La urbanoj ofte promenadas kaj skiadas en la parkoj kaj arbaroj, kiuj troviĝas en la urbo mem. Unu el la plej belaj loĝdistriktoj de la urbo eĉ havas la nomon Arbar-parka. Ekster la urbo multas lagoj kun refreŝiga, travidebla akvo, agrablaj ripozejoj. Precipe bele estas komence de la aǔtuno, kiam falas orkoloraj folioj kaj la ĉielo estas ankoraǔ klara. Oni povas porti hejmen ĉarmajn bukedojn de bonodoraj floroj. Eble, ankaǔ vi sukcesos fari tion hodiaǔ.
— Ni dankas vin pro via interesa rakonto.
— Mi ĝojas, ke ĝi plaĉis al vi. Kaj fine mi alvokas vin bone prepariĝi al la hodiaǔa interkona vespero, dum kiu vi povos pligrandigi vian rondon de amikoj.
Задания
11.1. Что означают следующие слова?
Klubano; dentisto; realismo; aliloke; ĝisblanke; virinaĉo; plenumado; organizaĵo; konateco; kunaǔtoreco; nepreco; praveco; kuirita; invitota; ridetante; ekdorminta; dormemo; mispaŝi; surpaŝi; malamikeco; apudeco; supereco; brulego; neklarigebla; antaǔfesta; enprofundiĝi; plidikiĝi; translokiĝi; manĝilaro; karulino; paperujo; industriigo; antaǔĉambro; deirpunkto; fajr-eltena; intermonto; kontraǔvola; kroma; kunteksto; postmorta; pretere; preteriri; sendanka; subulo; ĉirkaǔvojo; vortfarado; enterigi; prisilenti; elvoki; nevokita gasto; freŝdata ĵurnalo.
11.2. Переведите сочетания:
krom tio; preter ili; tio okazis pro ŝi; li mortis pro maljuneco; veni pro serioza afero; ami pro beleco; ridi pro ĝojo; ludi por plezuro; iomete da akvo; labori super lernolibro; la domoj staris unu kontraǔ la alia; trans la rivero; ĝis la somero; komenci ekde la aǔtuno; ĉe la subiro de la suno; ne sen malfacilaĵoj; ekdormi dum legado; kun rapido de 70 kilometroj en horo; vojaĝo ĉirkaǔ la mondo; dank' al la plenumita promeso; letero el la patrujo; lingvo de paco kaj amikeco; batali por la paco; je kelkaj paŝoj de la instituto; okaze de la festo; mi miras pri via nescio; fali de sur la tablo; vizito de la patrino al la magazeno; komenci per kolektado de informoj; paŝo post paŝo; lerni Esperanton de post septembro; amikeco inter la popoloj; tio okazis antaǔ miaj okuloj; promeni duope; aperi el post stratangulo.
11.3. Переведите фразы:
La tempo pasinta ne plu revenos.
Nenio forestas dum enterigo de la riĉulo, krom homoj, kiuj bedaǔrus pri li.
Vi preteras – mi rigardas vin.
Pro multo da arboj li arbaron ne vidas.
