Бодуэн де Куртенэ [1] изучил эсперанто за 20-25 часов и уже после каких-нибудь десяти часов мог вполне свободно читать и понимать. Правда, это Куртенэ. Однако, согласитесь, что, если у вас уйдет вдесятеро больше времени, занятие того стоит. Вы везде можете встретить людей, с которыми найдете общий язык.
[Э. А. Вартаньян. Путешествие в слово. М., 1982, с. 213-214 и 221.]
[1] И. А. Бодуэн де Куртенэ - известный языковед.
Урок 6
Лексика
acxeti <купить> akvo <вода> ami <любить> bani <купать> bonvenon! (= bonan venon!) <добро пожаловать> devas <должен>, <обязан> distrikto <район> doni <дать> (eldoni <издать>) dormi <спать> fenestro <окно> fermi <закрыть> floro <цветок> frua <ранний> gaso <газ> gasto <гость> gxusta <точный>, <правильный> (gxuste <точно>, <правильно>, <верно>; <как раз>) ho! <о!>, <ох!> horlogxo <часы> kara <дорогой> komuna <общий> kuiri <варить>, <готовить пищу> libro <книга> lito <кровать>, <постель> mangxi <кушать>, <есть> meti <класть>, <помещать>, <ставить>, <положить> mondo <мир>, <свет> montri <показать> numero <номер> pordo <дверь> preferi <предпочитать> (prefere <предпочтительно>, <лучше>) rapida <быстрый>, <скорый> ricevi <получить> rigardi <смотреть>, <глядеть> segxo <стул> sonori <звенеть> spegulo <зеркало> strato <улица> sxati <любить>, <высоко ценить>, <нравиться> (mi sxatas <мне нравится>, <я люблю>) sxranko <шкаф> teko <портфель> varma <теплый> vera <истинный>, <настоящий>, <подлинный> (vere <истинно>, <действительно>, <по правде говоря>; vero <истина>, <правда>)
Без перевода: balkono, bufedo, divano, kvartalo, magazeno, minuto, televido.
Грамматика
6-1. Предлоги: sen <без>; tra <через>, <сквозь>; je - предлог с неопределенным значением; употребляется, если неясно, какой предлог следует употребить: Vere, mi ne scias, kion mi farus sen vi! <По правде говоря, я не знаю, что бы я делал без тебя!>; Sxi venis en la laborejon sen matenmangxi <Она пришла на работу, не позавтракав (= без того, чтобы позавтракать)>; sencela <бесцельный>; eniri tra la pordo <войти через дверь>; Je via sano! <За ваше здоровье!>
Не следует злоупотреблять предлогом je.
6-2. Союзы: aux <или>, <либо>; cxar <потому что>, <так как>, <поскольку>, <ибо>: Aux unu, aux alia; Ni devas reveni, cxar estas jam malfrue.
6-3. Наречия: baldaux <вскоре>, <скоро>; hieraux <вчера>; neniam <никогда>: Hieraux mi ricevis leteron de mia bulgara leter-amiko, kiu baldaux venos al mi gaste; Mallaborulo neniam havas tempon <У лентяя никогда нет времени>.
6-4. В эсперанто во фразе употребляется только одно отрицание: Neniam estas grandaj faroj sen grandaj malfaciloj (Voltero) <Никогда не бывает больших дел без больших трудностей>.
6-5. Глаголы в повелительном наклонении оканчиваются во всех формах на -u: Rigardu! <Смотри!>, <Смотрите!>; Ni rigardu! <(Давайте) посмотрим!>; Ili rigardu! <Пусть они посмотрят!>; Mi rigardu! <Посмотрю-ка я!>; Rigardu al mi en la okulojn! <Посмотри мне в глаза!>; Por havi amikon, estu amiko! <Чтобы иметь друга, будь другом!>; Ni iru kune! <(Давайте) пойдем вместе!>; Ni gxoju! <Будем радоваться!>; Cxu ni legu? <Почитаем?>; Mi ne scias, kiel mi danku vin! <Я не знаю, как мне благодарить вас!>; De kie mi sciu tion? <Откуда мне это знать?>; Kion fari, estu kiel estos! <Что делать, будь как будет!>; Vivu nia lingvo Esperanto! <Да здравствует наш язык эсперанто!>
Если глагол-сказуемое главного предложения выражает волю, то придаточное предложение вводится союзом ke <чтобы> или por ke <для того чтобы>, причем глагол придаточного предложения стоит в повелительном наклонении: <Я хотел бы, чтобы вы пришли> Mi volus, ke vi venu (нельзя сказать *Mi volus, ke vi venis); <Я говорю тебе это, для того чтобы ты был уверен во мне> Mi diras al vi tion, por ke vi estu certa pri mi; <Если хочешь, чтобы тебе было хорошо, не делай так, чтобы тебе было плохо> Se vi volas, ke al vi estu bone, ne faru tiel, ke al vi estu malbone; <Необходимо, чтобы вы сделали работу до конца> Necesas, ke vi faru la laboron gxis la fino.
6-6. Частицы: jen <вот> (jena <вот этот>, <следующий>), ecx <даже>: Jen pri kio mi volas paroli kun vi <Вот о чем я хочу поговорить с тобой>; Jen malsagxulo! <Вот дурак>; Jen tiel! <Вот так!>; Jen kio estas interesa! <Вот что интересно!>; Jen la tuto! <Вот и все!>; Jen kial mi telefonas al vi <Вот почему я звоню тебе>; Inter gejunuloj ecx maljunulo junas <Среди молодых даже старик молод>; Tion ecx mi komprenas <Это понятно даже мне>.
Словообразование
6-7. Суффикс -ig- означает "сделать, заставить сделать (что-либо или каким-либо), привести в состояние": aktivigi <активизировать> - aktivigo <активизация>; interesigi <заинтересовать>; sidigi <посадить>; dormigi <усыпить>; gxustigi <уточнить>; surtabligi <поставить на стол>; acxetigi <заставить купить>; igi <заставить>; La gxojo plilongigas la vivon <Радость удлиняет жизнь>; Ne igu min rapidi (= Ne rapidigu min)! <Не торопи меня!>
6-8. Суффикс -igx- означает "делаться, становиться, стать": kuirigxi <вариться>; blankigxi <побелеть>; plimultigxi <умножиться>; igxi <сделаться>, <стать>; Li edzigxis al sxi <Он женился на ней>; Cxio nova igxos malnova <Все новое станет старым>; La vivo povas finigxi, sed la laboro neniam finigxas <Жизнь может кончиться, но работа никогда не кончается>.
6-9. Глагол с суффиксом -ig- всегда требует после себя слова в винительном падеже, с суффиксом -igx- никогда: Sciigu min pri tio <Уведоми меня об этом>; Sciigxu pri tio <Осведомись об этом>.
6-10. Суффикс -ej- означает "место, помещение": lernejo <школа>, dormejo <спальня>, oficejo <место службы>, <учреждение>; Acxetu cxevalon kaj nur poste faru cxevalejon <Купи коня и лишь потом делай конюшню>.
6-11. Суффикс -il- означает "орудие, инструмент, средство": sonorilo <звонок>, malvarmigilo <холодильник>, liniilo <линейка>, dormigilo <снотворное>, komputilo <компьютер>.
Словоупотребление
6-12. Обозначение времени на часах. Слово, обозначающее час, является порядковым числительным, перед ним употребляется артикль: Kioma horo estas? <Который час?>; 6.00 - estas la sesa horo; 6.30 - estas la sesa kaj duono (= kaj tridek); 6.45 estas kvarono antaux la sepa; 6.58 - estas du minutoj antaux la sepa; 7.08 - estas ok minutoj post la sepa; 7.15 - estas kvarono post la sepa.
Для указания на определенный момент времени употребляется предлог je: Je kioma horo vi venos? - Mi venos je la dua horo <В котором часу ты придешь? - Я приду в два часа>; je duono post la dua <в половине третьего>; je kvin minutoj antaux la dua <без пяти два>.
Текст
La logxejo de Nikolao
- Andreo, je kioma horo ni devas esti cxe Nikolao?
- Je duono post la sepa.
- Ni malfruas, cxar estas jam dudek kvin minutoj antaux la oka.
- Via horlogxo rapidas. Ni venos pli-malpli gxustatempe.
- Cxu vere?
- Mi certigas vin, Nina. Ni baldaux alvenos. Estas gxuste lia kvartalo. Cxu vi vidas la nauxetagxan domegon kun la numero 215? Tie logxas Nikolao.
- Nu, fine! Jen surskribo sur la pordo "Logxejo numero 153". Sonorigu!
- Bonvenon, karaj gastoj! Andreo, donu al mi vian tekon aux metu gxin tien. Eniru kaj sidigxu! Estu kiel cxe vi hejme! Cxu mi montru al vi la logxejon?
- Jes, certe. Kiam vi enlogxigxis en la domon?
- Antaux du kaj duona jaroj (= antaux du jaroj kaj duono, = du jarojn kaj duonon antauxe). Tiam la distrikto estis tute nova, ecx sen trolebusoj. Mi volas, ke vi rigardu tra la fenestro. Tie estas magazeno, kiu malfermigxis antaux kelkaj tagoj en nia strato.
- Cxu tio cxi estas komuna cxambro?
- Jes. Ni metis tien cxi divanon, tablon, segxojn kaj televidilon. Cxe la fenestro estas multe de floroj.
- Tio cxi estas dormocxambro kun litoj kaj spegulhava sxranko. Cxu tiu cxi pordo eliras sur la balkonon?
- Gxuste. Kaj tio estas kabineto.
- Bela skribotablo kaj geografia karto de la mondo sur la tuta muro! Kaj sur tiu pordo estas bela afisxo pri internacia Esperanto-kongreso.
- Verdire, mi neniam vidis tiom da libroj en unu cxambro!
- Mi treege sxatas legi kaj havas grandan Esperantan bibliotekon. Hieraux mi ricevis de mia leter-amikino el Belgio "Libron de amo" - gxi estas tre originala eldono.
- Kies portreto gxi estas?
- Gxi estas fotoportreto de Lazarj Markovicx Zamenhof, auxtoro de Esperanto.
- Cxu vi mangxas en la kuirejo?
- Jes, ni preferas mangxi tie. Tial gxi estas samtempe nia mangxocxambro. Tie estas tableto, bufedo kaj segxoj. Sur muro estas flor-bildo. Antaux nelonge ni acxetis grandan malvarmigilon. Ni havas ankaux bancxambron, varman akvon, gason, telefonon. Skribu mian telefon-numeron: 34-15-58.
- Ho, estas jam malfrue! Andreo, estas tempo por iri.
- Jes, jes. Venu al mi postmorgaux vespere.
- Mi dankas. Mi plezure venos. Cxion plej bonan!
- Gxis baldaux!
Задания
6.1. Что означают следующие слова?
dormeti mangxegi respublikano multobligi duonigi varmigi nuligi cxirkauxigi pligrandigi altabligxi ekzamenigxi esperantistigxi edzinigxi ellitigxi decxevaligxi intervidigxo muzikilo elektrovarmigilo respeguli interrigardi fotigxo gasakvo porinfana magazeno mangxejo lekciejo rozejo tenisejo malsanulejo malvera alinacia antauxa gxisiri kunmeti postparolo travivi vespermangxo montrofenestro senbiletulo senelirejo pri-ama romano malforta neforta senforta taglibro senedzinulo
6.2. Переведите сочетания:
mangxi sen apetito sen fino li sidis sen rigardi min iri tra la cxambro je la nauxa horo je tri jaroj pli juna malpliigi je duono sur balkono junulino kun teko inter la fenestroj gxis la mateno cxe la pordo antaux dormo bildo de hundo en la lernejon paroli en la nomo de la direktoro kelke da floroj el tio cxi ni vidas jenon rigardi per televido (= televidi) fari la laboron dum kelkaj horoj veni post naux tagoj iri por akvo instrui matematikon al infanoj (= instrui infanojn pri matematiko) labori cxirkaux ok horojn rigardi al la tabulo libro pri geografio iri al la laborejo esti horlogxe akurata
6.3. Переведите фразы:
Cxu esti aux ne esti? (Sxekspiro). Prefere malgxoja fino, ol malgxojo sen fino. Prefere ellerni facilan lingvon bone, ol malfacilan malbone. Ni mangxas por vivi, sed ne vivas por mangxi (Kvintiliano). Sagxulo sxatas lerni, malsagxulo sxatas instrui. Ne instruu min vivi! (I. Ilf kaj J. Petrov). Lernu juna - vi scios maljuna. Amu domon novan kaj amikon malnovan. Lerni neniam estas malfrue. Pli bone malfrue, ol neniam (Titus Livius). Ecx la plej longa tago havas finon. Ne la jaroj maljunigas, sed la vivo. Kiu ne petas, tiu ne ricevas. Kio farigxis, tio jam ne refarigxos. Scio estas ilo, sed ne celo (L. N. Tolstoj). Cxio havas sian "sed" kaj "se". La vespero montros, kia estis la tago. Kiu scipovas paroli, scias ankaux, kiam necesas paroli (Plutarhxo). La vivo estas mallonga, necesas rapidi (N. I. Vavilov). La filo ne igxos bona nur tial, ke la patro estas bona. Malbonaj libroj povas malbonigi nin same, kiel malbonaj kamaradoj (G. Fielding/FIlding). Li estas nuloble nul. Se vi demandas, faru sagxajn demandojn. Diru al mi, kio estas via amiko, kaj mi diros, kio estas vi (M. Cervantes/ServAntes). Dum ni vivas, ni vivu! Kiu diras "a", tiu diru ankaux "b". Mi ne povas doni al vi tiom, kiom vi volas. Infanoj estas floroj de la vivo (A. M. Gorjkij). La amo estas pli agrabla, ol la geedzigxo, cxar la romanoj estas pli interesaj, ol la historio (S. Chamfort/SxamfOr). Tio ne povas esti, cxar tio povas esti neniam (A. P. Cxehxov). Ankaux morgaux estos tago. Unue kontrolu, poste parolu. Edzigu filon, kiam vi volas, - edzinigu filinon, kiam vi povas. Faru antauxe kion vi devas, poste kion vi volas.
6.4. Переведите на эсперанто:
Несколько дней назад мои друзья Феликс и Раиса получили двухкомнатную квартиру с балконом на восьмом этаже. Поэтому вчера мы (я) с Феликсом ходили в мебельный магазин. Мы купили новый книжный шкаф и диван-кровать. Мы хотели купить большой красный телевизор, но Феликс сказал, что он дорогой и он купит его потом. А пока мы еще купили белый буфет для кухни и электрический звонок для входной двери. Мы вернулись домой очень поздно.
